Elektronicznie
podpisany przez
IS
Data: 2019.10.30
13:14:37 +01'00'
ZATWIERDZAM
SAMODZIELNY PUBLICZNY
ZAKŁAD OPIEKI ZDROWOTNEJ
MINISTERSTWA SPRAW WEWNĘTRZNYCH i ADMINISTRACJI
w Białymstoku
KLASYFIKACJA DIET I WSKAZANIA
DO ICH STOSOWANIA
Białystok 2018
I. ZESTAWIENIE DIET.
Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw
Wewnętrznych i Administracji w Białymstoku stosuje w żywieniu pacjenta niżej wymienione
diety:
1.1 — dieta podstawowa
1.2 — dieta łatwo strawna
1.3 — dieta łatwo strawna z ograniczeniem tłuszczu
1.4 — dieta łatwo strawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku
żołądkowego
I.5— dieta z ograniczeniem węglowodanów łatwo przyswajalnych
1.6 — dieta łatwo strawna bogatobiałkowa
1.7 — dieta łatwo strawna niskobiałkowa
1.8 — dieta bogatoresztkowa
1.9 — diety o zmienionej konsystencji
1.9/1 — dieta do żywienia przez zgłębnik lub przetokę
1.9/2 — dieta kleikowa
1.9/3 — dieta płynna
1.9/4 — dieta płynna wzmocniona
1.9/5 — dieta papkowata
1.10 — dieta ubogokaloryczna
1.11 — dieta o kontrolowanej zawartości kwasów tłuszczowych
1.12 — diety eliminacyjne
1.12/1 — dieta bezglutenowa
1.12/2 — dieta bezmleczna
1.12./3 — dieta bezmięsna (wegetariańska)
UWAGA:
1. Z uwagi na różnorodność schorzeń i przypadki występowania więcej niż jednej jednostki
chorobowej u danego pacjenta czasami zachodzi konieczność modyfikacji przyjętych
powyżej i sklasyfikowanych diet indywidualnie do konkretnego przypadku lub grupy
przypadków.
2. jadłospisy diet planowane są w systemie dekadowym, z uwzględnieniem dostępności i
wartości produktów (sezonowości)
II. WSKAZANIA DO STOSOWANIA DIETY I JEJ
CHARAKTERYSTYKA.
Il.1 — Dieta podstawowa
Il.1.1 Zastosowanie diety:
e dieta ogólna stosowana jest u osób przebywających w szpitalach i innych
zakładach lecznyczych, niewymagających żywienia dietetycznego.
[1.1.2 Cel diety:
«e dieta ma na celu dostarczenie niezbędnych składników pokarmowych oraz
dostosowanie ich podaży do mozliwości trawienia, wchłaniania i metabolizowania
przez zmieniony chorobowo organizm,
e jest ona modyfikacją racjonalnego żywienia ludzi zdrowych,
e powinna spełniać wymagania racjonalnego żywienia ludzi zdrowych, tzn. pokrywać
zapotzrebowania na energię oraz wszystkie składniki odżywcze potzrebne do
prawidłowego funkcjonowania organizmu, utrzymania należnej masy ciała i
zachowania zdrowia.
Il.1.3 Założenia diety:
e 3 posiłki dziennie;
e średnia dobowa wartość energetyczna posiłków — 2000 kcal;
e średni rozkład energii na posiłki: śniadanie - 30-35%, obiad - 35-40%, kolacja - 25-
30%;
« Średni udział makroskładników w dostarczeniu energii winien zawierać się w
przedziale: białko - 10-15%, tłuszcze - 15-30%, węglowodany — 50-70% (w tym
cukry dodane nie więcej niż 10%);
Referencyjna wartość dobowa posiłków:
Energia kcal | 2000 | Wapń mg 900
Białko ogółem g 75-80 | Żelazo ADNA | mg | 13
w tym białko zwierzęce a g 45 | Witamina A (ekw. retinolu) mcg 750 5
Tłuszcz g ] 65 | Witamina Bl mg 1,7
Węglowodany przyswajalne g 275 | Witamina B2 mg 2,0
Błonnik pokarmowy g 30-40 | Witamina C mg 70
Il.1.4 Sposób przygotowania:
e wdiecie należy uwzględniać różne techniki przygotowania potraw.
Il.2 —
[1.2.1
1.2.2
e
Dieta łatwo strawna
Zastosowanie diety:
w stanach zapalnych błony śluzowej żołądka i jelit,
w nadmiernej pobudliwości jelita grubego,
w nowotworach przewodu pokarmowego,
w wyrównanych chorobach nerek i dróg moczowych,
w chorobach infekcyjnych przebiegajacych z gorączką,
w zapalnych chorobach płuc i opłucnej o przebiegu ostrym,
w przewlekłych chorobach układu oddechowegoprzebiegających z rozedmą,
w zaburzeniach krążenia płucnego (zawał),
w okresie rekonwalescencji po zabiegu chirurgicznym,
dla chorych długoleżących, u których dochodzi do zaburzenia pracy przewodu
pokarmowego,
dla osób w wieku podeszłym.
Cel diety:
dostarczenie choremu wszystkich niezbędnych składników pokarmowych,
odpowiedni dobór produktów łatwostrawnych oraz technik sporządzania posiłków
czyniących potrawę łatwo przyswajalną. Jej podstawą jest ograniczenie lub
wykluczenie produktów i potraw tłustych, smażonych, pieczonych trasycyjnie, długo
zalegających w żołądku, wzdymających,ostro przyprawionych.
Il.2.3 Założenia diety:
3 posiłki dziennie;
średnia dobowa wartość energetyczna posiłków — 2000 kcal;
średni rozkład energii na posiłki: śniadanie - 30-35%, obiad - 35-40%, kolacja - 25-
30%;
średni udział makroskładników w dostarczeniu energii winien zawierać się w
przedziale: białko - 10-15%, tłuszcze - 15-30%, węglowodany — 50-70% (w tym
cukry dodane nie więcej niż 10%);
Referencyjna wartość dobowa posiłków:
Energia kcal | 2000 |Wapń mg | 900
| Białko ogółem | og | 75-80 |Żelazo mg | 13
w tym białko zwierzęce g | 45 | Witamina A (ekw. retinolu) mcg 750
Tłuszcz = g 65 | Witamina Bl mg 1,7
Węglowodany przyswajalne - g 275 |Witamina B2 mg 2,0
| Błonnik pokarmowy g <25 | Witamina © mg 70
Il.2.4 Sposób przygotowania:
potrawy sporządza się metodą gotowania w wodzie, na parze, można stosować
duszenie oraz pieczenie w folii, pergaminie,
dozwolony tłuszcz to oleje roślinne (słonecznikowy,rzepakowy,sojowy),
zupy i sosy zagęszcza się zawiesiną mąki i mleka lub mąki i śmietanki,
warzywa podaje się z wody.
UWAGA:
W przypadku chorób współistniejacych lub z powodu innych wskazań medycznych może
występować w wariantach: dieta lekkostrawna — bezmleczna, dieta lekkostrawna pacjenta
dializowanego, dieta lekkostrawna — mielona, dieta lekkostrawna z ograniczeniem białka.
Il.3 — Dieta łatwo strawna z ograniczeniem tłuszczu
Il.3.1 Zastosowanie diety:
« w przewlekłym zapaleniu i kamicy pęcherzyka żółciowego oraz dróg żółciowych,
« w chorobach miąższu watroby — przewlekłym zapaleniu wątroby, marskości
wątroby,
« w przewlekłym zapaleniu trzustki,
. we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego — w okresie zaostrzenia choroby.
[1.3.2 Cel diety:
« dostarczenie choremu wszystkich niezbędnych składników pokarmowych, w ilości
zapewniajacej utrzymanie należnej masy ciała,
« ochrona chorych narzadów poprzez zmniejszenie ich aktywności wydzielniczej,
Il.3.3 Założenia diety:
e 5 posiłków dziennie;
« średnia dobowa wartość energetyczna posiłków — 2000kcal.
« średni rozkład energii na posiłki: I śniadanie — 25%, Il śniadanie -10%, obiad — 25-
30%, podwieczorek — 10-15%, kolacja — 25%;
e dieta winna być możliwie zbliżona do żywienia osób zdrowych, z preferencją
składników i posiłków o niskim indeksie glikemicznym.
e średni udział makroskładników w dostarczeniu energii winien zawierać się w
przedziale: białko - 12-18%, tłuszcze <20%, węglowodany — 60-70% ;
e przy chorobie o przebiegu lekkim — białko w ilości ok.1 g/kg masy należnej, przy
wątrobie stuszczonej należy zwiększyć do ok. 1,5g/kg masy należnej, przy dalszym
zmniejszeniu tłuszczy.
Referencyjna wartość dobowa posiłków:
Energia kcal | 2000 |Wapń mg | 900
Białko ogółem g |80-100 |Żelazo mg >13
w tym białko zwierzęce g 50-55 | Witamina A (ekw. retinolu) mcg 750
Tłuszcz g 35-40 | Witamina Bl mg 1,7
Węglowodany przyswajalne g | 330 Witamina B2 mg | 2,0
Błonnik pokarmowy „©, | g | <20 |WitaminaC mg | >70
Il.3.4 Sposób przygotowania:
« potrawy sporządza się metodą gotowania w wodzie, na parze,
« można stosować duszenie oraz pieczenie w folii, pergaminie,
« dozwolony tłuszcz to oleje roślinne (słonecznikowy,rzepakowy,sojowy) w ilości 20-
30g na dobę dodawany w postaci surowej do gotowych potraw,
e zupy i sosy zagęszcza się zawiesiną mąki i mleka,
« w potrawach zawierających jaja stosować jedynie jego białko,
e chorzy we rzeodziejacym zapaleniu jelita z reguły nie tolerują mleka i serów
(laktozy), częściowo można zastąpić jogustem i kefirem, które zawieraja mniej
laktozy. Stosowanie serów twarogowych zależy od indywidualnej ich tolerancji;
« warzywa podaje się z wody i rozdrobnione.
11.4 — Dieta łatwo strawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie
soku żołądkowego
Il.4.1 Zastosowanie diety:
e wchorobie wrzodowej żoładka i dwunastnicy;
. w przewlekłym nadkwaśnym nieżycie żoładka;
e wrefluksie żoładkowo jeslitowym;
« w dyspepsjach czynnościowych żołądka.
[1.4.2 Cel diety:
« dostarczenie pacjentowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych,
« ograniczenie produktów i potraw pobudzaajacych wydzielanie kwasu solnego,
e neutralizowanie soku żoładkowego;
e niedrażnienie chemiczne, mechaniczne i termiczne błony śluzowej żoładka.
Il.4.3 Załozenia diety:
« 5 posiłków dziennie;
« Średnia dobowa wartość energetyczna posiłków — 2000kcal.
e średni rozkład energii na posiłki: | śniadanie — 25%, Il śniadanie -10%, obiad — 25-
30%, podwieczorek — 10-15%, kolacja — 25%;
e dieta winna być możliwie zbliżona do żywienia osób zdrowych, z preferencją
składników i posiłków o niskim indeksie glikemicznym.
e średni udział makroskładników w dostarczeniu energii winien zawierać się w
przedziale: białko - 12-18%, tłuszcze <20%, węglowodany — 60-70% ;
« białko należy zwiększyć do ok. 1,2g/kg masy należnej, przy czym białko
pełnowartościowe (z mlek, twarogu, jaj, drobiu, ryb, mięsa)wiąże nadmiar kwasu
solnego;
e mleko w ilości 0,7-1l/dobę, w większej ilości powoduje wzrost wydzielania gastryny.
Referencyjna wartość dobowa posiłków:
Energia kcal | 2000 |Wapń mg 900
Białko ogółem ; | g 80 |Żelazo | mg 13 |
w tym białko zwierzęce EM g 50 | Witamina A (ekw. retinolu) 8 meg | 750
Tłuszcz g 70 | Witamina Bl 8 mg | 1 + |
Węglowodany przyswajalne g 260- | Witamina B2 mg I 2,0 -
265
Błonnik pokarmowy g <25 | Witamina C mg 70
Il.4.4 Sposób przygotowania:
e potrawy sporządza się metodą gotowania w wodzie, na parze,
« można stosować duszenie oraz pieczenie w folii, pergaminie, bez obsmażania
e dozwolony tłuszcz to oleje roślinne (słonecznikowy,rzepakowy,sojowy) w ilości 20-
30g na dobę dodawany w postaci surowej do gotowych potraw,
potrawy podaje się w temperaturze umiarkowanej (nie gorące i nie zimne),
zupy i sosy zagęszcza się zawiesiną mąki i mleka,
w potrawach zawierających jaja stosować jedynie jego białko,
warzywa podaje się z wody i rozdrobnione;
soki podaje się rozcieńczone, najlepiej mlekiem.
Il.5 — Dieta z ograniczeniem węglowodanów łatwo przyswajalnych
Il.5.1 Zastosowanie diety:
e wcukrzycy,
Il.5.2 Cel diety:
e dostarczenie choremu wszystkich niezbędnych składników pokarmowych, w ilości
zapewniajacej utrzymanie lub uzyskanie należnej masy ciała,
e zmniejszenie ryzyka wystąpienia powikłań cukrzycy,
e redukcja ryzyka chorób naczyniowych, czyli wpływ na takie parametry metaboliczne
jak:lipidogram, poziom homocysteiny, wskaźniki reologiczne krwi,
insulinowrażliwość.
Il.5.3 Założenia diety:
« 5 lub 6 (insulinowi) posiłków dziennie;
e średnia dobowa wartość energetyczna posiłków — dla osób leżących 20-25kcal,
chodzących (praca umysłowa) 25-30kcal, lekko pracujacych (codziennie
wykonujacych ćwiczenia fizyczne) 30-35 kcal, ciężko pracujących 35-40 kcal na
kilogram należnej masy ciała. Na podstawie zapotrzebowania na energię oraz
dzienna normę spożycia węglowodanów, ustala się dzienną ilość wymienników
węglowodanowych (1WW=10g węglowodanów=4 kcal).
e Średni rozkład WWW w rozbiciu na posiłki przy np. należnych 26 WW winien
wyglądać następująco:przy 5 posiłkach: I śniadanie — 8WW, Il śniadanie - 2WW,
obiad — 8VVW, podwieczorek — 2WW, kolacja — 6WW; przy 6 posiłkach: I śniadanie
— 7WW, II śniadanie - 2WW, obiad — 7WWW, podwieczorek — 2WW, kolacja — 6WW,
Il kolacja — 2WW,
« Średni rozkład energii na posiłki: przy 5 posiłkach: I śniadanie — 25%, Il śniadanie -
10%, obiad — 25-30%, podwieczorek — 10-15%, kolacja — 25%; przy 6 posiłkach: I
śniadanie — 20-25%, Il śniadanie -10%, obiad — 25-30%, podwieczorek — 10%,
kolacja — 20%, II kolacja — 10%;
e dieta winna być możliwie zbliżona do żywienia osób zdrowych, z preferencją
składników i posiłków o niskim indeksie glikemicznym.
e Średni udział makroskładników w dostarczeniu energii winien zawierać się w
przedziale: białko - 10-15%, tłuszcze - <25%, węglowodany — 50-70% (eliminacja
jedno- i dwucukrów);
Referencyjna wartość dobowa posiłków:
Energia kcal | jw. |Wapń mg 900
Białko ogółem g 75-80 |Żelazo mg 13
w tym białko zwierzęce | g 45 Witamina A (ekw. retinolu) - meg 750
Tłuszcz | | g | 45 Witamina Bl mg , 1;7
Węglowodany przyswajalne g 275 |Witamina B2 mg | 2,0 B
Błonnik pokarmowy g >40 Witamina C mg 70
Il.5.3 Sposób przygotowania:
« potrawy sporządza się metodą gotowania w wodzie, na parze, pod ciśnieniem,
można stosować duszenie oraz pieczenie w folii, pergaminie,
e nie należy rozgotowywać produktówzbożowych i jarzyn — potrawy rozgotowane
szybciej podnoszą poziom glukozy we krwi,
« zupy i sosy zagęszcza się zawiesiną mąki i kefiru, jourtu,
« warzywa i owoce stosować w postaci surowej, soków lub przecierów.
UWAGA:
W przypadku chorób współistniejacych lub z powodu innych wskazań medycznych może
występować w wariantach: dieta cukrzycowa — bogatobiałkowa, dieta cukrzycowa —
mielona, dieta cukrzycowa — trzustkowa, dieta cukrzycowa — wrzodowa, dieta cukrzycowa
— wrzodowa, dieta cukrzycowa — bezmleczna, dieta cukrzycowa — insulinowa.
Il.6 — Dieta łatwo strawna bogatobiałkowa
Il.6.1 Zastosowanie diety:
e dla osób wyniszczonych;
w zranieniach;
w chorobach nowotworowych;
w rozległych oparzeniach;
w chorobach przebiegających z gorączką;
« dla rekonwalescentów po przebytych chorobach.
Il.6.2 Cel diety:
« dostarczenie pacjentowi odpowiedniej ilości białka do budowy i odbudowy itkanek
ustrojowych, ciał odpornościowych, enzymów, hormonów i białek osocza;
« zapewnienie odpowiedniej ilości energii, tak aby białko nie było wykorzystywane
jedynie do celów energetycznych.
Il.6.3 Załozenia diety:
« 5 posiłków dziennie;
« średnia dobowa wartość energetyczna posiłków — 2200-2300 kcal.
Średni rozkład energii na posiłki: | śniadanie — 25%, Il śniadanie -10%, obiad — 25-
30%, podwieczorek — 10-15%, kolacja — 25%;
« dieta winna być możliwie zbliżona do żywienia osób zdrowych;
« Średni udział makroskładników w dostarczeniu energii winien zawierać się w
przedziale: białko - 20%, tłuszcze 28%, węglowodany — 52% ;
« białko należy zwiększyć do ok. 2g/kg masy należnej, przy czym białko
pełnowartościowe (z mleka, twarogu, jaj, drobiu, ryb, mięsa) winno stanowić 2/3
dostarczonego białka;
« mleko w ilości 0,7-1l/dobę, w większej ilości powoduje wzrost wydzielania gastryny.
Referencyjna wartość dobowa posiłków:
900
Energia kcal | 2200 - | Wapń | mg
2300
Białko ogółem g 110 |Żelazo mg >13
w tym białko zwierzęce g 70 | Witamina A (ekw. retinolu) mcg 750
Tłuszcz g 70 | Witamina Bl mg 1,7
Węglowodany przyswajalne g 280- | Witamina B2 mg 2,0
| 310
Błonnik pokarmowy g <30 | Witamina © mg >70
Il.6.4 Sposób przygotowania:
« potrawy sporządza się metodą gotowania w wodzie, na parze, można stosować
duszenie oraz pieczenie w folii, pergaminie,
« warzywa podaje się z wody.
wskazany tłuszcz to oleje roślinne (słonecznikowy, rzepakowy,sojowy),
zupy i sosy zagęszcza się zawiesiną mąki i mleka lub mąki i śmietanki,
można wykorzystać mleko w proszku jako dodatek do potraw;
wskazane jest wykorzystanie białka jaja kurzego i serka homogenizowanego jako
dodatku do potraw i deserów;
Il.7 — Dieta łatwo strawna niskobiałkowa
Il.7.1 Zastosowanie diety:
e wchorobach nerek i wątroby przebiegających z niewydolnościa tych narządów.
[1.7.2 Cel diety:
« zapobieganie nadmiernemu wytwarzaniu toksycznych dla organizmu produktów
przemiany białkowej,
« ochrona zmienionych chorobowo nerek i watroby;
« utrzymanie mozliwie dobrego stanu odżywienia pacjenta przez dostarczenie
potrzebnej ilości energii i składników pokarmowych.
[1.7.3 Załozenia diety
e 5 posiłków dziennie;
e średnia dobowa wartość energetyczna posiłków — 2000 kcal.
e średni rozkład energii na posiłki: | śniadanie — 25%, Il śniadanie -10%, obiad — 25-
30%, podwieczorek — 10-15%, kolacja — 25%;
e Średni udział makroskładników w dostarczeniu energii winien zawierać się w
przedziale: białko - 8%, tłuszcze 30%, węglowodany — 62% ;
e wchorobach z zaawansowaną niewydolnością wątroby należy wykluczyć tłuszcze i
zwiększyć podaż warzyw o 150-200g;
e dieta z reguły nie zapewnia realizacji zapotrzebowania na wapń, żelazo i witaminy
rozpuszczalne w wodzie — składniki należy suplementować.
Referencyjna wartość dobowa posiłków:
Energia kcal | 2200 - | Wapń | mg | 900
2300
Białko ogółem g _40_ |Żelazo NOE mg 13
w tym białko zwierzęce SKLZ g 30 | Witamina A (ekw. retinolu) meg 750
Tłuszcz z H g 65-70 | Witamina Bl mg 1,7
Węglowodany przyswaj alne g 310 |Witamina B2 mg 2,0
Błonnik pokarmowy | g | 25 Witamina c | mg 70
Il.7.4 Sposób przygotowania:
e potrawy przyrzadza się metodą gotowania, duszenia i pieczenia bez dodatku
tłuszczu;
« potrawy podprawia sie zawiesiną z mąki i śmietany lub mleka, kefiru, jogurtu;
e tłuszcz (masło, olej) należy dodawać do gotowych potraw
« wszystkie posiłki gotuje się bez dodatku soli, a dozwolona jej ilośc podaje sie
osobno;
. wcelu poprawy smaku potraw można je zakwasić (sok z cytryny, kwasek
cytrynowy, kwaśne mleko, żur, serwatka) i dodać zioła (natka pietruszki, koperek,
seler naciowy, kminek, bazylia, melisa, mięta, estragon,majeranek, tymianek)
« wskazaane jest wypłukiwanie potasu z ziemniaków i warzyw przez moczenie,
odlewanie wody w trakcie gotowania i nie wykorzystywanie wywarów,
« mimo niewielkiej ilości białko winno być rozłożone na trzy główne posiłki.
Il.8 — Dieta bogatoresztkowa
Il.8.1 Zastosowanie diety:
e zaparcia nawykowe; postać atoniczna;
e zaburzenia czynnościowe jelit.
[1.8.2 Cel diety:
e dpobudzenie motoryki jelit;
.e uregulowanie czynności jelit bez stosowania środków farmakologicznych.
[1.8.3 Załozenia diety
e 5 posiłków dziennie;
e główna rolę wtej diecie spełniaja frakcje nirozpuszczalne błonnika, takie jak:
celulozy, hemicelulozy oraz ligniny;
«e średnia dobowa wartość energetyczna posiłków — 2000 kcal.
e Średni rozkład energii na posiłki: | śniadanie — 25%, II śniadanie -10%, obiad — 25-
30%, podwieczorek — 10-15%, kolacja — 25%,
« dieta winna być możliwie zbliżona do żywienia osób zdrowych,
« średni udział makroskładników w dostarczeniu energii winien zawierać się w
przedziale: białko - 14-15%, tłuszcze 29-30%, węglowodany — 56% ;
« należy zwiększyć podaż wody, wapnia (10%), żelaza i magnezu w przypadku
podawania otrąb;
. wdiecie należy ograniczyć pokarmy wzdymajace, mocna herbatę, wina czerwone,
suszone owoce działajace zapierająco ora zzmniejszajace perystatykę jelit (kluski,
kasza manna, mąkaziemniaczana, banany);
e jeżeli dieta jest stosowana w w dyspepsjach czynnościowych jelit, należy
ograniczyc węglowodany powodujace procesy fermentacyjne w jelitach.
Referencyjna wartość dobowa posiłków:
Energia kcal | 2000 | Wapń mg | >900
Białko ogółem | CAR g | 70-75 |Żelazo mg >13,
w tym białko zwierzęce ARNI 8 40 Witamina A ( (ekw. retinolu) meg 750
Tłuszcz 5 g — 65 |Witamina Bl a mg | 17 |
Węglowodany przyswaj alne g 280 | Witamina B2 mg 2,0
Błonnik pokarmowy EM g >40 |Witamina C mg 70
Il.8.4 Sposób przygotowania:
« podobnie jak w diecie podstawowej dopuszczalne sa wszystkie techniki
przerzadzania posiłków;
e otręby w ilości 1 łyżka 2-3 razy dziennie dodawane do surówek, jogurtu, past do
pieczywa, potraw mielonych;
e potrawy podawać w temperaturze umiarkowanej, a napoje chłodne.
Il.9 —
I1.9/1
[1.9/1
e
I1.9/1
Diety o zmienionej konsystencji
— Dieta do żywienia przez zgłębnik lub przetokę
.1 Zastosowanie diety:
u chorych nieprzytomnych;
u.chorych z zaburzeniami przełykania na tle neurologicznym,
w niektórych chorobach jamy ustnej;
w urazach części twarzowej czaszki;
po oparzeniu jamy ustnej, przełyku i żołądka;
w nowotworach przełyku i wpustu żołądka;
w niedrożności górnej części przewodu pokarmowego.
.2 Cel diety:
dostarczenie pacjentowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych w ilości
niezbędnej dla funkcjonowania organizmu i utrzymania masy ciała przy zachowaniu
konsystencji, która nie spowoduje trudności w jej podawaniu;
zapewnienie pacjentowi odpowiedniej podaży energii.
I1.9/1.3 Założenia diety:
5 posiłków dziennie lub w ilości zaleconej przez lekarza;
średnia dobowa wartość energetyczna posiłków — 2000kcal.
średni rozkład energii na posiłki: | śniadanie — 25%, Il śniadanie -10%, obiad — 25-
30%, podwieczorek — 10-15%, kolacja — 25% lub według wskazań lekarza;
średni udział makroskładników w dostarczeniu energii winien wynosić: białko - 18%,
tłuszcze - 32%, węglowodany — 50% ;
dieta nie może powodowaćuczucia pełności, rozpierania w nadbrzuszu, bólu i
wzdęcia brzucha, wywoływać nudności,wymiotów, biegunki lub zaparć;
dieta płynna sporzadzana jedynie na bazie mlekaz dodatkiem jaj,masła, cukrui
produktów skrobiowych powoduje niedobór energii, białka, witamin i pozostałych
skladników odżywczych. Rozwiązaaniem jest tu łaczenie produktów naturalnych z
gotowymi dietami przemysłowymi;
w piśmiennictwie zaaleca się stosowanie diet przemysłowych, odpowiednio
dobranych i zbilansowanych;
w wiekszości preparatów proporcje składników odżywczych są zbliżone do żywienia
człowieka zdrowego, najkorzystniejsze stężenie jest wtedy, gdy 1 ml diety dostarcza
1 kcal, nie jest wskazaane podawanie stężeń powyżej 1,5g/ml, gdyz moga one
wywoływać biegunkę.
Il.9/1.4 Sposób przygotowania:
posiłki należy podawać w temperaturze ciała lub nieco niższej (30-37'C);
Il.9/2 — Dieta kleikowa
Il.9/2.1 Zastosowanie diety:
e wostrych schorzeniach przewodu pokarmowego;
e ostre stany wątroby, trzustki, pcherzyka żółciowego, nerek;
e w chorobach zakaźnych,
« stanach pooperacyjnych.
Il.9/2.2 Cel diety:
e dostarczenie pacjentowi minimum energii i składników odżywczych;
e oszczędzenie narządu zmienionego chorobowo.
I1.9/2.3 Załozenia diety
« średnia dobowa wartość energetyczna posiłków to ok. 1000-1100kcal w 5
posiłkach;
e średni rozkład energii na posiłki: | śniadanie — 25%, II śniadanie -12,5%, obiad —
25%, podwieczorek — 12,5%, kolacja — 25%,
« dieta zawiera średnio: 220g węglowodanów, 25g białka roslinnego i śladowe ilości
innych skladników;
e dieta do krótkotrwałego stosowania (1-3 dni), gdyż jest dietą niefizjologiczną,
prowadząca do wyniszczenia organizmu;
e podstawowym składnikiem diety są kleiki z ryżu, kaszy jęczmiennej, płatków
owsianych, kaszy manny, dodatkowo — gorzka herbata, namoczone sucharki lub
czerstwa bułka;
« dietę można modyfikować poprzez dodanie soli, cukru, niewielkiej ilości masła,
chudego mleka, twarożku, przetartych kompotów, soków z owoców i warzyw, puree
z ziemniaków, marchwi, płynów garbnikowych — zapierających (wino czerwone,
kakao na wodzie, napar z suszonych czarnych jagód) i osłaniających (mięta,
rumianek);
. należy pamiętać, że ryż działa zapierająco, płatki owsiane rozwalniająco, kasza
jęczmienna i mąka — lekko wzdymająco.
Il.9/2.4 Sposób przygotowania:
e na jedną porcję kleiku przyjmuje się ok. 50g kaszy;
« kaszę należy wsypywać do zimnej wody i gotować: jęcznienną 3 godz., płatki
owsiane 1 godz., kaszę mannę 0,5 godz., ryż 2 godz., płatki ryżowe 15-20 min.,
mąkę ryżową i pszenną 5 min. od momentu zagotowania.
Il1.9/3 — Dieta płynna
Il.9/3.1 Zastosowanie diety:
u chorych, u których występują wymioty, nudności, biegunka;
w innych przypadkach chorobowych według wskazan lekarza.
I1.9/3.2 Cel diety:
dostarczenie pacjentowi odpowiedniej ilości płynów, natomiast dieta nie dostarcza
energii i składników pokarmowych.
I1.9/3.3 Załozenia diety
w skład diety wchodzą jedynie płyny: woda przegotowana, woda mineralna
niegazowana, napar rumianku, mięty, herbata bez cukru;
lekarz może zalecić choremu 5% kleik przecedzony przez gęste sito, ugotowany z
kaszy jęczmiennej, ryżu lub płatków owsianych;
jesli nie ma przeciwskazań choremu może zostać podany chudy rosół z cielęciny,
chudego drobiu;
dista w postaci płynów winna być stosowana 1-2 dni, w miarę poprawystanu
zdrowia chorego do kleików można dodać żółtko jaja, masło, do klarowanych soków
— żelatynę, następnie wprowadza się dietę płynną wzmocnioną (posiłki miksowane);,
jesli nie ma przeciwskazań do podawania pokarmów o konsystencji papkowatej , a
następnie stałej w 2-3 dobie stosowania diety płynnej choremu podaje się kleiki
cedzone albo przecierane, sucharki rozmoczone poczatkowo w herbacie, a
następnie w mleku, następnie podaje się dietę kleikową zmodyfikowaną przez
wprowadzenie niewielkiej ilościmleka, masła, żółtka jaja, chudego twarogu,
przecieru z jabłek, cukru, bułki czerstwej;
dietę stopniowo rozszerza się, aż do diety łatwo strawnej.
Il.9/3.4 Sposób przygotowania:
przygotowanie kleiku jak w Il.10;
Il1.9/4 — Dieta płynna wzmocniona
Il.9/4.1 Zastosowanie diety:
e w chorobach jamy ustnej i przełyku;
« uchorych nieprzytomnych;
« winnych stanach chorobowych według wskazń lekarza..
Il.9/4.2 Cel diety:
« dostarczenie pacjentowi odpowiedniej ilości energii i składników pokarmowych, .
« ochrona jamy ustnej i przełyku pokarmowego przed podrażnieniem mechanicznym,
chemicznym i termicznym pokarmami.
I1.9/4.3 Załozenia diety
« min.5 posiłków dziennie;
e średnia dobowa wartość energetyczna posiłków ustalane dla pacjenta przez lekarza
indywidualnie w zakresie 1600-2400 kcal;
« jeden mililitr winien zawierać ok 1 kcal, a dieta o wartości energetycznej na
poziomie 2000kcal winna mieć objętość 2000-2500ml, a jeden posiłek nie powinien
przekraczać 500ml;
« średni rozkład energii na posiłki: | śniadanie — 25%, II śniadanie -10%, obiad — 25-
30%, podwieczorek — 10-15%, kolacja — 25%;
« pożywienie winno być łatwo strawne, pozbawione ostrych przypraw, ubogie w
błonnik, nie powodujące wzdęć, biegunek, zaparć;
e posiłki winny być spożywane w sposób naturalny,a gdy żywienie doustne jest
niemożliwe — podawane przez sondę;
« Średni udział makroskładników w dostarczeniu energii winien zawierać się w
przedziale: białko - 16%, tłuszcze 34%, węglowodany — 50% , dopuszczalne
przedziały odpowiednio: 16-24%, 30-35%, 44-54%;
Referencyjna wartość dobowa posiłków:
Energia kcal | 2000 |Żelazo mg 13
Białko ogółem | | g 80 Witamina A (ekw. retinolu) mcg | 750
w tym białko zwierzęce | g 50 Witamina Bl | mg 1.7
Tłuszcz zwa | g in 75 Witamina B2 R | mg | 2,0
Węglowodany przyswajalne g 250 | Witamina C mg 70
Wapń » mg 900 |
I1.9/4.4 Sposób przygotowania:
« temperatura podawanego posiłku winna wynosić ok. 379C;
« wszystkie posiłki maja konsystencję płynną — pokarmy po ugotowaniu lub
rozmoczeniu są przecierane lub miksowane;
wszystkie produkty musza być świeze;
pieczywo należy rozmoczyc i zmiksować,
kasze podawać w formie kleików;
sery miksować z mlekiem lub śmietanką;
jaja zgotować, miksować z mlekiem lub zupą;
żółtka dodawać do zup, kleików (podawać po zagotowaniu);
mięso, ziemniaki, warzywa podawać zmiksowane w zupie;
warzywa i owoce podawać w formie soków i przecierów,
potrawy mozna wzbogacać mlekiem w proszku lub preparatami przemysłowymi. ©
Il.9/5 — Dieta papkowata
Il.9/5.1 Zastosowanie diety:
« w chorobach jamy ustnej i przełyku (zpalenie jamy ustnej, zapalenie przełyku, rak
przełyku, zwężenie przełyku, żylaki przełyku);
« w przypadku utrudnionego gryzienia i przełykania;
« wniektórych chorobach przebiegających z gorączką;
e po-niktórych zabiegach chirurgicznych według wskazaan lekarza.
Il.9/5.2 Cel diety:
« dostarczenie pacjentowi odpowiedniej ilości energii i składników pokarmowych,
e ochrona jamy ustnej i przełyku pokarmowego przed podrażnieniem mechanicznym,
chemicznym i termicznym pokarmami.
Il.9/5.3 Załozenia diety
e 5 posiłków dziennie;
« Średnia dobowa wartość energetyczna posiłków ustalane dla pacjenta przez lekarza
indywidualnie w zakresie 2000 kcal;
«e dobór produktów i wartość — jak w diecie łatwo strawnej, różnica polega na
konsystencji potraw;
e średni rozkład energii na posiłki: I śniadanie — 25%, II śniadanie -10%, obiad — 25-
30%, podwieczorek — 10-15%, kolacja — 25%;
« pożywienie winno być łatwo strawne, pozbawione ostrych przypraw, ubogie w
błonnik, nie powodujące wzdęć, biegunek, zaparć;
e posiłki winny być spożywane w sposób naturalny,a gdy żywienie doustne jest
niemożliwe — podawane przez sondę;
e średni udział makroskładników w dostarczeniu energii winien zawierać się w
przedziale: białko - 16%, tłuszcze 30%, węglowodany — 54%;
Referencyjna wartość dobowa posiłków:
Energia kcal | 2000 |Wapń mg 900
Białko ogółem a g _| 80 |Żelazo mg 13
w tym białko zwierzęce g | 50 | Witamina A (ekw. retinolu) | meg | 750
Tłuszcz g 65-70 | Witamina Bl mg 1,7
Węglowodany przyswaj alne g 270 | Witamina B2 a mg 2,0
Błonnik pokarmowy g <20 | Witamina C mg >70
Il.9/5.4 Sposób przygotowania:
« temperatura podawanego posiłku winna być umiarkowana;
e zastosowanie mają: zupy przecierane, zupy krem, podprawione zawiesiną mąki i
śmietanki, zagęszczane żółtkiem, masłem, można podawać zupy czyste;
« warzywa i owoce zaleca sie w postaci surowych soków oraz gotowanej —
rozdrobnionej;
« mięsa gotowane mielone lub sporządzone z masy mielonej najlepiej podawac z
sosami.
I1.10 —
Dieta ubogokaloryczna
Il1.10.1 Zastosowanie diety:
redukcja masy ciała u osób z otyłościa i nadwaga.
Il.10.2 Cel diety:
reducja masy ciała (przez stopniowe ograniczenie energii);
zapewnienie prawidłowego funkcjonowania organizmu,
utrzymanie dobrego samopoczucia pacjenta;
ograniczenie uczucia glodu.
Il.10.3 Załozenia diety
a)
b)
c)
d)
5 posiłków dziennie;
średnia dobowa wartość energetyczna posiłków — ustalana indywidualnie wg.
poniższego schematu:
ustalenie PPM
obliczenie ICZE
ustalenie zmniejszenia masy ciała w jednostce czasu (np. na tydzień) i związane z
tym zmniejszenie energii
wyznaczenie dziennego zapotrzebowania białka, tłuszczy i węglowodanów
średni rozkład energii na posiłki: | śniadanie — 25%, II śniadanie -10%, obiad —
35%, podwieczorek — 10%, kolacja — 20%;
białko zwierzęce o wysokiej wartości biologicznej winno się znajdować w trzech
głównych posiłkach,
mięsaa krwiste (czerwone) winno byc spożywane jedynie kilka razy w miesiacu ze
względu na homocysteinę o działaniu miażdżycorodnym,
średni udział makroskładników w dostarczeniu energii winien zawierać się w
przedziale: białko - 25%, tłuszcze - 25%, węglowodany — 50% ;
tłuszce zwierzęce znajdujace się w jajkach, mleku, mięsie, drobiu, wędlinach oraz
masło i śmietanka nie powinny przekraczać 10% energii w zapotrzebowniu
dobowym, inne tłuszcze zwierzęce w tej diecie są niedozwolone;
winno się spożywać min. 750g warzyw i owoców na dobę w postaci surówek,
sałatek, warzyw gotowanych;
Referencyjna wartość dobowa posiłków dla np. 1200kcal:
Energia kcal | 1200 | Wapń mg | 900
Białko ogółem a g 75 |Żelazo ; mg >13
|w tym białko zwierzęce | g 50 Witamina A (ekw. retinolu) mcg 750
Tłuszcz ; g - 33 Witamina BI | mg 1.7
Węglowodany przyswajalne g 150 |Witamina B2 mg 2,0
Błonnik pokarmowy g >40 | Witamina C | mg | >70
Il.10.4 Sposób przygotowania:
potrawy gotować w małej ilości wody lub na parze, w szybkowarach, naczyniach
przystosowanych do gotowania bez wody, kuchenkach mikrofalowych,
kombiwarach;
dopuszcza się duszenie bez tłuszczu, pieczenie w folii, pergaminie, na ruszcie, w
garnkach kamionkowych;
poleca się zupy czyste lub zamiast zup soki, pzeciery, napoje z owoców i warzyw,
warzywa winny być spożywane głównie wpostaci surówek;
tłuszcze rośline w ograniczonej, wyliczonej ilości podawać do potraw na surowo;
z przypraw stosować:kminek, kolendrę „majeranek, ogórecznik, rutę, seler.
Il.11 — Dieta o kontrolowanej zawartości kwasów tłuszczowych
Il.11.1 Zastosowanie diety:
« whiperlipidemii (hipercholesterolemii,hiperiglicerydemii i hiperlipidemii mieszanej);
e w miażdżycy;
« w profilaktyce niedokrwiennej choroby serca.
Il.11.2 Cel diety:
e . zmniejszenie stężenia lipidów w surowicy krwi.
[1.4.3 Załozenia diety
e 5 posiłków dziennie;
« średnia dobowa wartość energetyczna posiłków — 2000kcal
e najważniejsza cechą diety jest ograniczenie spożycia nasyconych kwasów
ttuszczowych (NKT) i częściowe ich zastapienie wielo i jednonienasyconymi
kwasami tłuszczowymi;
« stosunek kwasów z rodziny n-6 do n-3 winien wynosić 5:1 do 3:1;
« wdiecie winny sie znaleźć produkty zawierające substancje o działaniu
przeciwmiażdżycowym, antyagregacyjnym, hipotensyjnym;
e średni rozkład energii na posiłki: I śniadanie — 25%, II śniadanie -10%, obiad —
35%, podwieczorek — 10%, kolacja — 20%;
e Średni udział makroskładników w dostarczeniu energii winien zawierać się w
przedziale: białko — 15,5%, tłuszcze - 27%, węglowodany — 57,5% ;
e dzienna racja pokarmowa nie powinna przekraczać 105 mg cholesterolu, przy
rozkładzie kwasów tłuszczowych NKT — 15g, JNKT — 23g, WNKT — 16g, tj.
stosunku kwasów tłuszczowych odpowiednio: 0,8:1,3:0,9 (porządany 0,7:1,5:0,8);
e
Referencyjna wartość dobowa posiłków dla np. 1200kcal:
Energia kcal | $200Q| Wapń „a mg | 900 7
Białko ogółem g 75-80 |Żelazo z mg 13
w tym białko zwierzęce g 45 | Witamina A (ekw. retinolu) mcg 750
(Tłuszcz 1 g 60 | Witamina Bl mg | 1,7
Węglowodany przyswajalne g | 290 | Witamina B2 mg 2,0
Błonnik pokarmowy OFEE | go | >35 (Witamina c mg >70 |
Il.11.4 Sposób przygotowania:
e najwłaściwszą techniką przygotowania posiłków jest gotowanie w wodzie, na parze,
pod ciśnieniem, w naczyniach do gotowania bez wody;
« dopuszcza sie duszenie bez tłuszczu, pieczenie w folii, pergaminie, na ruszcie,
rożnie;
« niedozwolone są potrawy smażone, pieczone, duszone z dodatkiem tłuszczu;
« potrway, których podstawa są jaja należy wykonywać na samym białku,;
« nie zaleca się stosowania zasmażek do podprawiania potraw, zupy i sosy należy
zagęszczać zawiesiną z mąki i mleka;
« warzywa najkorzystniej jest podawać w postaci surówek, soków lub gotowane z
wody.
Il.12 — diety eliminacyjne
Diety eliminacyjne, o ile nie ma innych przeciwskazań, winny być mozliwie zbliżone do
racjonalnego żywienia zdrowego człowieka. Wyłączeniu (eliminacji) podlegają jedynie
produkty lub grupy produktów. W klasyfikacji ujęto jedynie diety najczęściej występujące,
bowiem katalog mozliwych wykluczeń jest niezwykle szeroki..
Il.12.2 Cel diety:
„ « „dieta ma na celu dostarczenie niezbędnych składników pokarmowych oraz.
dostosowanie ich podaży do mozliwości trawienia, wchłaniania i metabolizowania
przez zmieniony chorobowo organizm, z wyłączeniem składników pokarmowych lub
grup produktów ze względu na nietolerancję, alergię, przekonania itp.
« jest ona modyfikacją racjonalnego żywienia ludzi zdrowych,
« powinna spełniać wymagania racjonalnego żywienia ludzi zdrowych, tzn. pokrywać
zapotrzebowania na energię oraz wszystkie składniki odżywcze potrzebne do
prawidłowego funkcjonowania organizmu, utrzymania należnej masy ciała i
zachowania zdrowia.
I1.12.3 Założenia diety:
« 3 posiłki dziennie;
e średnia dobowa wartość energetyczna posiłków — 2000 kcal;
« średni rozkład energii na posiłki: śniadanie - 30-35%, obiad - 35-40%, kolacja - 25-
30%; .
« średni udział makroskładników w dostarczeniu energii winien zawierać się w
przedziale: białko - 10-15%, tłuszcze - 15-30%, węglowodany — 50-70% (w tym
cukry dodane nie więcej niż 10%);
Referencyjna wartość dobowa posiłków:
Energia kcal | 2000 | Wapń z mg | 900
Białko ogółem g 75-80 |Żelazo mg 13
w tym białko zwierzęce E g 45 | Witamina A (ekw. retinolu) mcg 750 |
Tłuszcz o og 65 |Witamina Bl Sr mg | 17
Węglowodany przyswaj alne | g 275. Witamina B2 zj mg 2,0
Błonnik pokarmowy g 30-40 | Witamina C | | mg | 70 |
Il.12.4 Sposób przygotowania:
« w diecie należy uwzględniać różne techniki przygotowania potraw.
Il.12/1 — dieta bezglutenowa
Il.12/1.1 Zastosowanie diety:
e wceliakiii;
. walergii na gluten lub pszenicę;
« nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten (NNG);
e w chorobie Duhringa.
Il.12/1.3 Założenia diety:
« dieta polega na całkowitym wyłaczeniu glutenu pod każda postacia z żywienia
pacjenta;
« posiłki przygotowywać głównie z surowców pierwotnych, nieprzetworzonych, nie
stosować półproduktów i dań gotowych,
« z przetworów i pólproduktów używać jedynie tych, które są oznakowane jako
bezglutenowe, brak glutenu w składzie nie świadczy o braku w produkcie, a nawet
do tych oznakowanychnależy podchodzić z należyta ostrożnością;
« produkty zbożowe zawierajace gluten należy zastępować produktami
bezglutenowymi np. na bazie kukurydzy, ryżu itp.
Il.12/2 — dieta bezmleczna
Il.12/2.1 Zastosowanie diety:
e walergii na mleko krowie;
e wnietolerancji białka mleka i laktozy.
Il.12/2.3 Założenia diety:
e dieta polega na wykluczeniu mleka i wszelkich jego przetworów;
« może wystapić reakcja krzyżowa na mięso wołowe i cielęce;
« wskazane jest przygotowanie posiłków z surowców naturalnych,
nieprzetworzonych;
« produkty będące pochodną mleka mogą znaleźć się w potrwach i przetworach,
które trudno o to podejrzewać np. w wędlinach;
« wdiecie tej występuje zagrożenie powstania niedoborów wapnia.
Il.12./3 — dieta bezmięsna (wegetariańska)
Il.12/2.1 Zastosowanie diety:
z przyczyn ideologicznych bądź religijnych,
w przypadkach alergii lub nietolerancji produktów mięsnych.
Il.12/2.3 Założenia diety:
dieta polega na wykluczeniu mięsa i jego przetworów z posiłków chorego;
pełnowartościowe białko pochodzenia zwierzęcego winno być zapewnione z jaj i
produktów mlecznych,
prawidłowe zbilansowanie diety wymaga starannego doboru skladników;
łatwo może prowadzić do niedoborów, zwłaszcza przy dietach bardziej
restrykcyjnych, np. wyłączajacych jaja i nabiał;
trudno jest zapewnić właściwą podaż energii, zwłaszcza osobom o duzej
aktywności fizycznej;
łatwo o niedobory witaminy B12 i D.