ZARZĄDZENIE NR 48 / 2020
Dyrektora Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego im. Ludwika Perzyny w Kaliszu
z dnia 20 marca 2020r.
w sprawie: wskazań do zastosowania środków ochrony indywidualnej (ŚOD) w
przypadku kontaktu z pacjentem z podejrzeniem lub potwierdzonym zakażeniem
wirusem SARS-CoV-2 ( COVID-19)
Na podstawie art. 46 ust.l ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 o działalności leczniczej (Dz. U.
z 2020r., poz. 295 t.j.), zarządzam, co następuje:
$1
Wprowadzam w życie rekomendowane przez Zespół Kontroli Zakażeń Szpitalnych:
1. Instrukcję stosowania środków ochrony indywidualnej w czasie opieki nad pacjentem
z podejrzeniem lub potwierdzonym zakażeniem wirusem SARS-CoV-2 ( COVID-19)
z uwzględnieniem okoliczności, personelu i zakresu podejmowanych czynności
- załącznik nr 1.
2. Zalecenia ECDC dotyczące zakładania i zdejmowania środków ochrony
indywidualnej w czasie opieki nad pacjentami z podejrzeniem lub potwierdzonym
zakażeniem wirusem SARS-CoV-2 ( COVID-19) - załącznik nr 2.
$2
1. Poleca się, aby racjonalnie korzystać ze środków ochrony indywidualnej oraz
zapobiegać niepotrzebnemu marnowaniu zasobów.
2. Wskazane środki ochrony indywidualnej stosować w uzasadnionych przypadkach.
Wg klasyfikacji WHO/ECDC i GIS (z dnia 27.02.2020r.) przypadki zakażenia COVID-
19 definiujemy następująco:
Podejrzenie przypadku:
Każdy pacjent spełniający kryterium kliniczne grupy A i kryterium epidemiologiczne lub
spełniający kryterium kliniczne grupy B.
Przypadek prawdopodobny:
Każdy pacjent spełniający kryteria podejrzenia przypadku oraz kryteria laboratoryjne
przypadku prawdopodobnego.
Przypadek potwierdzony:
Każda osoba spełniająca kryteria laboratoryjne przypadku potwierdzonego.
UWAGA: spełnienie kryteriów podejrzenia przypadku jest wskazaniem do
przeprowadzenia diagnostyki laboratoryjnej.
Kryteria kliniczne
Grupa A. Kryteria wymagające dodatkowo spełnienia kryterium epidemiologicznego. Co
najmniej jeden z wymienionych objawów ostrej infekcji układu oddechowego:
- gorączka,
- kaszel,
-duszność
Grupa B. Kryteria nie wymagające spełnienia kryterium epidemiologicznego
- osoba hospitalizowana, diagnozowana w kierunku wirusowego zapalenia płuc lub
z objawami ciężkiej infekcji układu oddechowego
- osoba należąca do ogniska/klastra wirusowego zapalenia płuc o nieznanej etiologii
Kryteria epidemiologiczne
Każda osoba, która w okresie 14 dni przed wystąpieniem objawów spełniała co najmniej
jedno z następujących kryteriów:
- miała bliski kontakt z osoba, u której stwierdzono zakażenie COVID-19 (kontakt z
przypadkiem potwierdzonym lub prawdopodobnym);
Jako bliski kontakt należy rozumieć:
1. zamieszkiwanie z przypadkiem COVID-19,
2. bezpośredni kontakt fizyczny z przypadkiem COVID-19 (np. podanie ręki),
3. bezpośredni. kontakt bez zabezpieczania z wydzielinami osoby z COVID-19 (np.
dotykanie zużytej chusteczki higienicznej, narażenie na kaszel osoby chorej),
4. przebywanie bezpośredniej bliskości (twarzą w twarz) osoby chorej, w odległości
mniejszej niż 2m przez ponad 15 minut,
5. przebywanie w tym samym pomieszczeniu, co osoba chora na COVID-19 w
odległości mniejszej niż 2m przez co najmniej 15 minut (np. w klasie, poczekalni
szpitala/przychodni, sali konferencyjnej),
6. personel medyczny lub inna osoba bezpośrednio opiekująca się chorym z COVID-
19 lub osoba pracująca w laboratorium bezpośrednio z próbkami osób chorych na
COVID-19 bez odpowiedniego zabezpieczania lub w przypadku, gdy doszło do
uszkodzenia stosowanych środków ochrony osobistej,
7. kontakt na pokładzie samolotu i innych zbiorowych środków transportu obejmujący
osoby zajmujące dwa miejsca (w każdym kierunku) od osoby z COVID-19, osoby
towarzyszące w podróży lub sprawujące opiekę, członkowie załogi obsługujący
sekcję, w której znajduje się chory (w przypadku ciężkich objawów u osoby z
COVID-19 lub jej przemieszczania się za bliski kontakt należy uznać wszystkich
pasażerów znajdujących się w sekcji lub na pokładzie środka transportu);
- podróżowała/przebywała w regionie, w którym podejrzewa się utrzymującą się szeroko
rozpowszechnioną transmisję COVID-19;
- powróciła z obszaru, w którym podejrzewa się lokalną lub o małym stopniu
rozpowszechnienia transmisję COVID-19 i której stan kliniczny został oceniony przez
lekarza jako wymagający diagnostyki w kierunku COVID-19.
Uwaga: Nie jest uznane za kontakt przyjmowanie przesyłek pochodzących z krajów
objętych epidemia.
Kryteria laboratoryjne
Kryteria laboratoryjne przypadku potwierdzonego:
- wykrycie kwasu nukleinowego COVID-19 z materiału klinicznego potwierdzone
badaniem molekularnym ukierunkowanym na inny obszar genomu wirusa.
Kryteria laboratoryjne przypadku prawdopodobnego:
Co najmniej jedno z następujących kryteriów:
- dodatni wynik testu w kierunku obecności koronawirusów (pan- coronavirus test)
- niejednoznaczny wynik badania wykrywającego kwas nukleinowy COVID-19.
3. Wskazane jest aby środki ochrony indywidualnej były zgromadzone w miejscach,
w których będą udzielane świadczenia medyczne, w pakietach, opisane, tak aby personel
medyczny miał pełną wiedzę o dostępie do środków ochrony indywidualnej.
4. Rezerwa pakietów ze środkami ochrony indywidualnej będzie dostępna w Oddziale
Anestezjologii i Intensywnej Terapii (szpital ul. Poznańska) oraz w Bloku Operacyjnym
(szpital ul. Toruńska) — do wykorzystania w sytuacji wyczerpania własnych zasobów
w porze nocnej oraz w dniach wolnych od pracy.
$3
1. Zobowiązuję Kierowników oddziałów/zakładów, Pielęgniarki Oddziałowe do
prowadzenia bieżącego nadzoru, monitorowania zużycia wskazanych środków ochrony
indywidualnej oraz codziennego raportowania aktualnego stanu wyżej wymienionych do
Działu Higieny i Epidemiologii. |
2. Środki ochrony indywidualnej będą wydawane z magazynu na pisemne zapotrzebowanie
z Oddziałów po zaopiniowaniu przez Dział Higieny i Epidemiologii.
3. Zobowiązuję Kierownika Apteki i Kierownika Działu Logistyki do monitorowania stanów
magazynowych i bieżącego zaopatrywania w ŚOI, aby nie dopuścić do
niekontrolowanego braku.
$4
Odpowiedzialnymi za realizację niniejszego Zarządzenia czynię Kierowników oddziałów
szpitalnych.
$5
Nadzór nad prawidłowym wdrożeniem i stosowaniem postanowień niniejszego Zarządzenia
powierzam Z-cy Dyrektora ds. Lecznictwa.
$6
Zarządzenie wchodzi w życie z dniem podpisania.
| ___ |. STANOWISKO DATA NAZWISKO
| WNIOSKOWAŁ Kierownik Działu | 20.03.2020 Ewa Paluch
Higieny i
pidemiologii
OPRACOWAŁ 20.03.2020 Ewa Paluch
Higieny i (l
Epidemiologii th
Lecznictwa ,
E g
ZATWIERDZIŁ 20.03.2020 Radosław Kołaciński |
ZA
PODPIS — |
E
N
Kierownik Działu
Załącznik nr 1
INSTRUKCJA STOSOWANIA ŚRODKÓW OCHRONY INDYWIDUALNEJ W CZASIE
OPIEKI NAD PACJENTEM Z PODEJRZENIEM LUB POTWIERDZONYM
ZAKAŻENIEM WIRUSEM SARS-CoV-2 ( COVID-19)
Oddział/pracownia/
zakład
| Oddział Chorób
Zakaźnych
SOR (część izolacyjna)
Personel
Wykonywane czynności
Lekarz
Pielęgniarka
Technik RTG
Personel sprzątający
Bezpośrednia opieka nad
pacjentem ( badanie
lekarskie/pielęgniarskie,
podanie leków, toaleta
pacjenta itp.
Procedury generujące
aerozol ( pobranie
wymazu z nosogardzieli,
odsysanie z jamy nosowo-
gardłowej, intubacja)
Wykonanie badania
diagnostycznego
Codzienne sprzątanie sali
chorych, śluzy, sanitariaty
interwencyjne sprzątanie
Lekarz
Ratownik,
Pielęgniarka
|——
Bezpośrednia opieka nad
pacjentem ( badanie
lekarskie /pielęgniarskie,
podanie leków,
Rodzaj środków
ochrony
indywidualnej
maska chirurgiczna
kombinezon lub fartuch
wodoodporny z długim
rękawem
rękawice
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
maska FFP 3
kombinezon lub fartuch
wodoodporny z długim
rękawem
rękawice
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
maska chirurgiczna
fartuch ochronny z
długim rękawem
rękawice
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
maska chirurgiczna
fartuch wodoodporny z
długim rękawem
rękawice gumowe
ochrona oczu (gogle
lub osłona twarzy)
zamkniete obuwie
robocze
maska chirurgiczna
kombinezon lub fartuch
wodoodporny z długim
rękawem
rękawice
ochrona oczu (gogle
lub osłona twarzy)
Lekarz
Ratownik,
Pielęgniarka,
Zespół OAiIT
Personel sprzątajacy
————,1
Procedury generujące
aerozol ( pobranie
wymazu z nosogardzieli,
odsysanie z jamy nosowo-
gardłowej, intubacja)
Dekontaminacja sali
chorych, śluzy, węzła
sanitarnego, korytarza
maska FFP 3
kombinezon lub fartuch
wodoodporny z długim
rękawem
rękawice
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
R DRR LA LALA LLLL<4 LAD LODA ZZA NN
maska chirurgiczna
fartuch wodoodporny z
długim rękawem
Blok operacyjny
Blok operacyjny
okulistyczny
1,/,2,2,2ZŻŻŻŻŻŹŻŹŻŻ,
Zespół zabiegowy:
operator, asysta
lekarska,
instrumentariuszka
"czysta"
Zespół
anestezjologiczy
Instrumentariuszka
"brudna"
Procedury operacyjne
Procedury operacyjne,
w których istnieje ryzyko
zabrudzenia odzieży
operacyjnej treścią |
kałową
rękawice gumowe
ochrona oczu (gogle
lub osłona twarzy)
zamknięte obuwie
robocze
maska chirurgiczna
fartuch chirurgiczny
barierowy
rękawice chirurgiczne
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
czepek na włosy
maska chirurgiczna
kombinezon i/lub
fartuch chirurgiczny
barierowy
rękawice chirurgiczne
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
czepek na włosy
Procedury generujące
aerozol intubacja /
ekstubacja, odsysanie z
jamy nosowo-gardłowej)
w czasie znieczulenia
oraz w czasie opieki
pooperacyjnej
Czynności pomocnicze na
sali operacyjnej
L -
maska FFP 3
kombinezon lub fartuch
wodoodporny z długim
rękawem
rękawice
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
czepek na włosy
maska chirurgiczna,
fartuch wodoodporny z
długim rękawem
rękawice
czepek na włosy,
Technik RTG
Personel sprzątający
Zespół zabiegowy:
operator, asysta
lekarska,
Wykonanie badania
diagnostycznego
maska chirurgiczna
fartuch ochronny z
długim rękawem
rękawice
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
czepek na włosy
Sprzątanie i dezynfekcja |
sali operacyjnej
Procedury operacyjne
maska chirurgiczna
fartuch wodoodporny z
długim rękawem
rękawice gumowe
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
czepek na włosy
zamknięte obuwie
robocze
maska chirurgiczna
fartuch chirurgiczny
barierowy
|
Pracownia
Hemodynamiki
instrumentariuszka
"czysta"
rękawice chirurgiczne
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
czepek na włosy
==="
Instrumentariuszka |Czynności pomocnicze na maska chirurgiczna,
"brudna" sali operacyjnej rękawice
czepek na włosy,
Zespół Procedury generujące maska FFP 3
anestezjologiczy aerozol intubacja / kombinezon lub fartuch
ekstubacja, odsysanie z | wodoodporny z długim
jamy nosowo-gardłowej) rękawem
w czasie znieczulenia rękawice
oraz w czasie opieki ochrona oczu (gogle
pooperacyjnej lub przyłbica)
czepek na włosy
Personel sprzątający Sprzątanie i dezynfekcja maska chirurgiczna
sali operacyjnej
Zespół zabiegowy:
operator, asysta
lekarska,
instrumentariuszka
"czysta"
Instrumentariuszka
"brudna"
Technik RTG
Personel sprzątający
Zespół
anestezjologiczy
Procedury zabiegowe
fartuch wodoodporny z
długim rękawem
rękawice gumowe
ochrona oczu (gogle -
lub przyłbica)
czepek na włosy
zamknięte obuwie
robocze
maska chirurgiczna
fartuch chirurgiczny
barierowy
rękawice chirurgiczne
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
czepek na włosy
Czynności pomocnicze na
sali operacyjnej
<A
maska chirurgiczna,
fartuch wodoodporny z
długim rękawem
rękawice
czepek na włosy
Wykonanie badania
diagnostycznego
maska chirurgiczna
rękawice
czepek na włosy
Procedury generujące maska FFP 3
aerozol (intubacja / kombinezon lub fartuch
ekstubacja, odsysanie z wodoodporny z długim
jamy nosowo-gardłowej) rękawem
w czasie znieczulenia rękawice
oraz w czasie opieki ochrona oczu (gogle
pooperacyjnej lub przyłbica)
czepek na włosy
1
Sprzątanie i dezynfekcja /maska chirurgiczna
sali zabiegowej fartuch wodoodporny z
długim rękawem
rękawice gumowe
ochrona oczu (gogle
Oddział
Kardiologiczny
Oddział Anestezjologii
i Intensywnej Terapii
Lekarz
Pielęgniarka
Personel sprzątający
Lekarz
Pielęgniarka
Transport pacjenta z
Pracowni Hemodynamiki
Osoba "czysta"( otwiera
drzwi, przywołuje windę)
Opieka nad pacjentem
| lub przyłbica)
lub przyłbica)
czepek na włosy
zamknięte obuwie
robocze
maska chirurgiczna
fartuch ochronny z
długim rękawem
rękawice
maska chirurgiczna
rękawice
maska chirurgiczna
fartuch wodoodporny z
długim rękawem
rękawice
ochrona oczu (gogle
Opieka nad pacjentem z
wykonywaniem
generujących aerozol (
intubacja / ekstubacja,
odsysanie z jamy nosowo-
gardłowej)
Codzienne sprzątanie sali
chorych
interwencyjne sprzątanie
Procedury inwazyjne (
tracheotomia, kaniulacja
naczyń centralnych, drenaż
opłucnej, itp.)
Procedury generujące
aerozol ( pobranie
wymazu z nosogardzieli,
odsysanie z jamy nosowo-
gardłowej, intubacja /
ekstubacja, inne: toaleta
pacjenta)
Lekarz
Pielęgniarka
Rehabilitant
Bezpośrednia opieka nad
pacjentem ( badanie
lekarskie/pielęgniarskie,
kaniulacja naczyń
obwodowych,
hemodializa,
cewnikowanie pęcherza
maska FFP 3
kombinezon lub fartuch
wodoodporny z długim
rękawem, rękawice (
procedury chirurgiczne:
fartuch, rękawice
chirurgiczne, czepek na
włosy)
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
maska chirurgiczna
fartuch wodoodporny z
długim rękawem,
rękawice gumowe
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
zamknięte obuwie
robocze
maska FFP 3
kombinezon lub fartuch
wodoodporny z długim
rękawem, rękawice
ochronne ( procedury
chirurgiczne: fartuch,
rękawice chirurgiczne
czepek na włosy)
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
LL
maska chirurgiczna
fartuch wodoodporny z
długim rękawem
rękawice ochronne
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
czepek na włosy lub
Sale porodowe
moczowego, wlewy
dożylne itp.)
Lekarz konsultant
Lekarz radiolog
Technik RTG
|
Personel sprzątający
Położna
Lekarz
Konsultacja lekarska /
badanie lekarskie
Wykonanie badania
diagnostycznego przy
łóżku pacjenta
Codzienne sprzątanie sali
chorych, śluzy i węzła
sanitarnego przy sali
interwencyjne sprzątanie
robocze
Przyjęcie porodu
lub przyłbica)
kaptur
maska chirurgiczna
fartuch ochronny z
długim rękawem
rękawice ochronne
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
maska chirurgiczna
fartuch ochronny z
długim rękawem
rękawice ochronne
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
maska chirurgiczna
fartuch wodoodporny z
długim rękawem
rękawice gumowe
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
zamknięte obuwie
maska FFP 3
fartuch wodoodporny z
długim rękawem
rękawice
czepek na włosy
ochrona oczu (gogle
Pielęgniarka
neonatologiczna
Zespół
anestezjologiczny
Położna
Lekarz
Lekarz neonatolog Opieka nad
noworodkiem
lub przyłbica)
|
maska FFP 3
fartuch wodoodporny z
długim rękawem
' rękawice
ochrona oczu (gogle
Znieczulenie
maska FFP 3
fartuch wodoodporny z
długim rękawem
rękawice
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
Opieka nad położnicą
Personel sprzątający | Codzienne sprzątanie sali
chorych, śluzy i węzła
sanitarnego przy sali
interwencyjne sprzątanie
maska chirurgiczna
fartuch ochronny z
długim rękawem
rękawice
maska chirurgiczna
fartuch wodoodporny z
długim rękawem
rękawice
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
zamknięte obuwie
robocze
Sala cięć cesarskich
Oddział Patologii i
Intensywnej Terapii
Noworodka
Zespół zabiegowy:
operator, asysta
lekarska
instrumentariuszka
"czysta"
Cięcie cesarskie
maska chirurgiczna
fartuch chirurgiczny
barierowy
rękawice chirurgiczne
czepek na włosy
ochrona oczu i twarzy
(przyłbica)
Zespół
anestezjologiczy
Lekarz neonatolog
Pielęgniarka
neonatologiczna
Instrumentariuszka
"brudna"
Znieczulenie
Procedury generujące
aerozol (intubacja /
maska FFP 3
kombinezon lub fartuch
wodoodporny z długim
ekstubacja, odsysanie z _|rękawem
jamy nosowo-gardłowej) |rękawice
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
czepek na włosy
Procedury generujące maska FFP 3
aerozol (intubacja / fartuch wodoodporny z
odsysanie z jamy nosowo- |długim rękawem
gardłowej) rękawice
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
Czynności pomocnicze na
sali operacyjnej
| Personel sprzątający
Lekarz
Pielęgniarka /
Położna
Personel sprzątający
Sprzątanie i dezynfekcja
sali operacyjnej
Procedury generujące
aerozol ( pobranie
wymazu z nosogardzieli,
odsysanie z jamy nosowo-
gardłowej, intubacja /
ekstubacja, podłączenie
Infant flow )
Procedury inwazyjne
(kaniulacja naczyń
centralnych, drenaż
opłucnej, itp.)
Opieka nad
noworodkiem
maska chirurgiczna
fartuch wodoodporny z
długim rękawem
czepek na włosy
rękawice
maska chirurgiczna
fartuch wodoodporny z
długim rękawem
rękawice gumowe
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
czepek na włosy
zamknięte obuwie
robocze
maska FFP 3
fartuch wodoodporny z
długim rękawem,
rękawice ( procedury
chirurgiczne: fartuch
rękawice chirurgiczne
czepek na włosy)
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
maska chirurgiczna
fartuch wodoodporny z
długim rękawem
rękawice
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
Codzienne sprzątanie sali
chorych
ME. |
maska chirurgiczna
fartuch wodoodporny z
Stacja dializ
Zakład Diagnostyki
Obrazowej
Laboratoryjnej
Zakład Mikrobiologii
Klinicznej
Lekarz
pielęgniarka
Personel sprzątający
Lekarz radiolog
Technik RTG
Pielęgniarka
interwencyjne sprzątanie
Procedury inwazyjne
(kaniulacja naczyń,
wykonanie dostępu
dializacyjnego)
Hemodializa
Dekontaminacja sali
dializacyjnej
interwencyjne sprzątanie
Wykonanie badania
diagnostycznego
laboratorium
Personel zakładu
| Personel sprzątający
Sprzątanie i dezynfekcja
pracowni
laboratoryjnego
Dekontaminacja
stanowiska pracy
Wykonanie badania
mikrobiologicznego
Dekontaminacja
stanowiska pracy
| długim rękawem
rękawice gumowe
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
zamknięte obuwie
robocze
| AOR ZOZ OLA LLÓLLG LAZZARI ŹŹĄ A ZL Z RĄZ AZ ZERA
maska chirurgiczna
fartuch chirurgiczny
barierowy
rękawice chirurgiczne
czepek na włosy
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
maska chirurgiczna
fartuch ochronny z
długim rękawem
rękawice
ochrona oczu
(przyłbica)
maska chirurgiczna
fartuch wodoodporny z
długim rękawem
rękawice gumowe
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
zamknięte obuwie
robocze
maska chirurgiczna
fartuch ochrony z
długim rękawem
rękawice
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
maska chirurgiczna
fartuch wodoodporny z
długim rękawem
rękawice gumowe
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
zamknięte obuwie
robocze
Zakład Diagnostyki Personel Wykonanie badania maska chirurgiczna
fartuch wodoodporny
lub ochronny z długim
rękawem rękawice
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
maska chirurgiczna
fartuch wodoodporny
lub ochronny z długim
rękawem rękawice
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
Oddział Chirurgii
Szczękowo -
Twarzowej
Poradnia Chirurgii
Personel sprzątający
Zakład Patomorfologii | Lekarz Sekcja zwłok maska FFP 3
patomorfolog fartuch wodoodporny z
Technicy sekcyjni długim rękawem
rękawice
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
Przechowywanie i maska chirurgiczna
wydawanie zwłok fartuch ochronny z
długim rękawem
rękawice
Zespoły: Ratownik Czynności ratownicze maska FFP 3
Ratownictwa Lekarz kombinezon ochronny
Medycznego, Transport medyczny lub
Transportu pacjenta fartuch wodoodporny
Medycznego SOR rękawice
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
Transport wewnętrzny |Lekarz Transport pacjenta na _ maska chirurgiczna
Pielęgniarka badania diagnostyczne, fartuch ochronny z
Ratownik blok operacyjny, długim rękawem
przekazanie pacjenta rękawice
zSOR na OAiIT,inne ochrona oczu (gogle
oddziały lub przyłbica)
Maska chirurgiczna
Osoba "czysta"( otwiera |rękawice ochronne
drzwi, przywołuje windę)
- == z |
Oddział Psychiatryczny | Lekarz Opieka nad pacjentem maska chirurgiczna
pielęgniarka pobudzonym psycho- kombinezon,
ruchowo rękawice
ochrona oczu gogle
Lekarz Czynności związane z maska chirurgiczna
pielęgniarka bezpośrednim kontaktem fartuch wodoodporny
z pacjentem (np.: badanie lub ochronny z długim
lekarskie, kaniulacja
naczyń, injekcje,
pielęgnacja pacjenta
leżącego)
ZZŻL--ĄZZZZZZZIY Z ZZ ZZ ZZ EZ) >>> LQ>DL LAO |
Codzienne sprzątanie sali
chorych
interwencyjne sprzątanie
Lekarz
pielęgniarka
Zabiegi w obrębie jamy
ustnej
rękawice gumowe
rękawem rękawice
ochrona oczu gogle
maska chirurgiczna
fartuch wodoodporny z
długim rękawem
ochrona oczu gogle
zamknięte obuwie
robocze
maska FFP 3
fartuch wodoodporny z
długim rękawem
rękawice
ochrona oczu (gogle
——]
Szczękowo- Twarzowej
Personel sprzątający
Oddział Urologiczny | Lekarz urolog
Sprzątanie i dezynfekcja
gabinetu zabiegowego /
Codzienne sprzątanie sali
chorych
Zabiegi w obrębie układu
moczowo — płciowego
zwiazane z ryzykiem
zachlapania
Pielęgniarka
zabiegowa
Zespół
anestezjologiczy
lub przyłbica)
maska chirurgiczna |
fartuch wodoodporny z
długim rękawem
rękawice gumowe
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
zamknięte obuwie
robocze
maska chirurgiczna
kombinezon i/lub
fartuch chirurgiczny
barierowy
rękawice chirurgiczne
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
czepek na włosy
—
Asystowanie przy
zabiegu
maska chirurgiczna
fartuch wodoodporny z
długim rękawem
rękawice
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
Procedury generujące
aerozol intubacja /
ekstubacja, odsysanie z
jamy nosowo-gardłowej)
Znieczulenie przewodowe
Pielęgniarka
Opieka nad pacjentem
po zabiegu
„m
Personel sprzątający
Oddziały: Lekarz
Sprzątanie i dezynfekcja
gabinetu zabiegowego /
Codzienne sprzątanie sali
chorych
Opieka nad pacjentem w
maska FFP 3
kombinezon lub fartuch
wodoodporny z długim |
rękawem
rękawice
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
czepek na włosy
maska chirurgiczna
fartuch chirurgiczny
jałowy
rękawice chirurgiczne
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
czepek na włosy
maska chirurgiczna
fartuch ochrony z
długim rękawem
rękawice
maska chirurgiczna
fartuch wodoodporny z
długim rękawem
rękawice gumowe
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
czepek na włosy
zamknięte obuwie
robocze
maska chirurgiczna
Onkologii Klinicznej
Chorób Wewnętrznych
Neurologiczny
Udarowy
Chorób Dziecięcych
Chirurgii i
Traumatologii
Dziecięcej
Chirurgii Ogólnej i
Naczyniowej
Otolaryngologiczny
Neurochirurgiczny
Urazowo-
Ortopedyczny
Położniczo-
Ginekologiczny
=
Pielęgniarka
Położna
Opiekun medyczny
Lekarz
Technik RTG
Personel sprzątający
trakcie diagnostyki w
kierunku COVID-19
izolowanym
Badanie diagnostyczne
przy łóżku
Codzienne sprzątanie sali
chorych
interwencyjne sprzątanie
fartuch ochrony z
długim rękawem
rękawice
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
maska chirurgiczna
fartuch ochrony z
długim rękawem
rękawice
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
maska chirurgiczna
fartuch wodoodporny z
długim rękawem
rękawice gumowe
ochrona oczu (gogle
lub przyłbica)
zamknięte obuwie
robocze
Opracowanie na podstawie Rational use of personal protective equipment for coronavirus disease 2019 (COVID-19),
Interim guidance 27 lutego 2020, World Health Organization
Przy zakładaniu i zdejmowaniu środków ochrony indywidualnej postępuj zgodnie z
Załącznikiem nr 2 do Zarządzenia
1. Zakładanie, noszenie i zdejmowanie maski
1. Przed założeniem maski zdezynfekuj ręce środkiem na bazie alkoholu lub umyj wodą z
mydłem.
2. Zasłoń maską starannie usta i nos i przymocuj maskę tak, żeby szczeliny między twarzą
a maską ochronną były jak najmniejsze, dotyczy masek FFP 2 i FFP 3.
3. Wymień maskę ochronną na nową, kiedy zrobi się wilgotna. Nigdy nie używaj ponownie
maski ochronnej jednorazowego użytku.
4. Żeby zdjąć maskę, chwyć ją od tyłu za troki lub gumki (nie dotykaj przedniej powierzchni
maski) i zdejmij, a następnie wyrzuć do zamykanego pojemnika na odpady medyczne.
Zdezynfekuj ręce środkiem na bazie alkoholu lub umyj wodą z mydłem.
2. Gogle lub przyłbicę po zdjęciu umieść w pojemniku do dezynfekcji a następnie po zdjęciu
rękawic i zdezynfekowaniu rąk, załóż rękawice i zdezynfekuj chusteczką dezynfekcyjną,
zdejmij rękawice, zdezynfekuj ręce lub umyj wodą z mydłem.
3. Środki ochrony indywidualnej po zdjęciu umieść w pojemniku na odpady medyczne.
Żadaczy,k Nv 2
Zalecenia ECDC dotyczące zakładania i zdejmowania
środków ochrony indywidualnej w czasie opieki nad
pacjentami z podejrzeniem lub potwierdzonym zakażeniem
wirusem SARS-CoV-2 (COVID-19).
Zawartość dokumentu
Dokument został opracowany w celu wsparcia merytorycznego personelu zajmującego się pacjentami
z podejrzeniem lub potwierdzonym zakażeniem SARS-CoV-2 (COVID-19). Głównymi celami
dokumentu są:
« __ przedstawienie minimalnego zestawu środków ochrony indywidualnej (ŚOI) niezbędnych do
bezpiecznego sprawowania opieki nad pacjentami z podejrzeniem lub potwierdzonym
zakażeniem SARS-CoV-2 (COVID-19).
« - uświadomienie personelu medycznego o krytycznych aspektach procedury zakładania i
zdejmowania ŚOI,
* _ podniesienie bezpieczeństwa i zminimalizowanie ryzyka wśród personelu medycznego
opiekującego się pacjentami z podejrzeniem lub potwierdzonym zakażeniem SARS-CoV-2
(COVID-19).
Treść opiera się na aktualnych (luty 2020) informacjach na temat choroby COVID-19 oraz ogólnych
zasad stosowania ŚOI. W przypadku pojawienia się nowych informacji ECDC dokona aktualizacji
wytycznych.
Odbiorcy
Niniejsze wytyczne przeznaczone są dla personelu medycznego oraz służb sanitarno-epidemiologicznych
działających na terenie EU/EEA oraz Wielkiej Brytanii.
Czym jest SARS-CoV2 oraz COVID-197
Czynnikiem etiologicznym choroby COVID-19 jest wirus SARS-CoV2 należący do Koronawirusów (rodzina:
Coronaviridae, rodzaj: Betacoronavirus), czyli dużej rodziny otoczkowych, jednoniciowych RNA wirusów.
Koronawirusy przenoszone są głównie drogą kropelkową oraz kontaktu bezpośredniego, jednak nie można
wykluczyć, że możliwe są również inne drogi zakażania (np. droga fekalno-oralna, droga powietrzna).
Średni czas wylęgania (od ekspozycji do pojawiania się objawów) wynosi średnio ok. 5-6 dni (od 0 do 14 dni) [1].
Aktualnie nie opracowano leczenia przyczynowego ani szczepionki. Najbardziej wiarygodnymi oraz aktualnymi
źródłami informacji odnośnie COVID-19 są te publikowanie online przez ECDC [1,4] oraz WHO.
Zestaw ŚOI
Poniżej (Tabela 1, Rycina 1) przestawiono sugerowany przez ECDC minimalny zestaw ŚOI. Jest on
wystarczający do skutecznej ochrony przed zakażeniem drogą kontaktu bezpośredniego, kropelkową oraz
powietrzną.
DOWRCH BD EIZLEEANWESAŃNTNANEE
Ochrona układu oddechowego Półmaska FFP2 lub FFP3 (z zastawką lub bez)*
Ochrona oczu
Ochrona ciała
Ochrona rąk
*W przypadku braku półmasek FFP2/
padku należy na bieżąco oceniać
Gogle/okulary ochronne lub przyłbica
Wodoodporny fartuch z długim rękawem (np. chirurgiczny)
| |
FFP3 zaleca się stosowanie zwykłych maseczek chirurgicznych. W takim
ko i adekwatność ŚOI w kontekście konkretnych pacjentów.
Tabela 1. Minimalny zestaw ŚOI przeznaczony dla personelu opiekującego się pacjentami z podejrzeniem lub
potwierdzonym zakażeniem SARS-CoV-2 (COVID-19).
Opracowano na zlecenie Konsultanta Krajowego w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii na podstawie:
European Centre for Disease Prevention and Control. Guidance for wearing and removing personal protective equipment in healthcare settings for the care of patients with
suspected or confirmed COVID-19. Stockholm: ECDC; 2020
Ochrona układu oddechowego
Maseczki chronią noszącego przez potencjalnym zakażeniem drogą kropelkową i powietrzną. Rożne modele
mogą wykazywać zmienny stopień dopasowania do twarzy noszącego — dlatego też wymagają
indywidualnego dopasowania.
ECDC sugeruje stosowanie półmasek klasy FFP2 lub FFP3 podczas opieki nad pacjentem podejrzeniem lub
potwierdzonym zakażeniem. Podczas procedur generujących aerozol (np. indukcja i pobieranie plwociny,
intubacja) zaleca się stosowanie półmasek klasy FFP3.
Maseczki chirurgiczne chronią głównie przed wydychanymi kropelkami [5]. Ich użycie zalecane jest w
przypadku niedoboru półmasek. Maseczki chirurgiczne nie wymagają indywidulanego dopasowywania.
Ochrona oczu W celu ochrony śluzówki oka przed ekspozycją na cząsteczki wirusa zaleca się
stosowanie gogli/okularów ochronnych lub przyłbic (Rycina 2). Ważne: ŚOI stosowane w ochronie oczu
powinny być dopasowane do twarzy użytkownika i być kompatybilne ze stosowaną półmaską/maseczką
chirurgiczną.
Ochrona ciała Celem ochrony ciała przed skażeniem zaleca się stosowanie wodoodpornych fartuchów z
długim rękawem. Nie muszą one być sterylne jeżeli nie wymagają tego warunki konkretnej procedury (np.
zakładanie wkłucia centralnego, zabiegi chirurgiczne). W przypadku braku wodoodpornych fartuchów można
korzystać z jednorazowych fartuchów foliowych zakładanych na ubiór roboczy.
Ochrona rąk Do ochrony rąk przed skażeniem wystarczające jest używanie standardowych rękawiczek.
Bardziej szczegółowe informacje odnośnie ŚOI w kontekście opieki nad pacjentami z podejrzeniem lub
potwierdzonym zakażeniem SARS-CoV-2 (COVID-19) znajdują się (po angielsku) pod adresem:
https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/-documents/novel-coronavirus-personal-protective- equipment-
needs-healthcare-settings.pdf [6].
Rycina 1. Sugerowane ŚOI do użytku przez personel Rycina 2. Przyłbica
zajmujący się pacjentami z podejrzeniem lub potwierdzonym
zakażeniem SARS-CoV-2 (COVID-19): półmaski FFP2 i FFP3,
gogle/okulary ochronne, wodoodporny fartuch z długim
rękawem.
Większość ŚOI dostępna jest w różnych rozmiarach. Ważnym jest by pamiętać, że odpowiednie dopasowanie ŚOI
do użytkownika jest konieczne do uzyskania pełnej ochrony. Nieodpowiednio dopasowane ŚOI nie zapewniaj
pełnej ochrony użytkownika.
Opracowano na zlecenie Konsultanta Krajowego w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii na podstawie:
European Centre for Disease Prevention and Control. Guidance for wearing and removing personal protective equipment in healthcare settings for the care of patients with
suspected or confirmed COVID-19. Stockholm: ECDC; 2020
Istnieją różne sposoby zakładania i zdejmowania ŚOI. ECDC zaleca stosowanie
poniższej procedury w celu zapewnienia maksymalnego bezpieczeństwa
personelowi.
Zakładanie ŚOI
Przed założeniem ŚOI w celu opieki nad pacjentem z podejrzeniem lub potwierdzonym zakażeniem SARS-CoV-2
(COVID-19) należy zastosować procedurę higienicznego mycia rąk i dezynfekcji rąk środkiem na bazie alkoholu,
zgodnie z zaleceniami producenta oraz międzynarodowymi wytycznymi [7]. Jest to bardzo ważny etap, którego nie
należy pomijać (Rycina 3).
Rycina 3. Dezynfekcja rąk z użyciem środka na bazie alkoholu.
Zakładanie ŚOI należy rozpocząć od fartucha (Rycina 4). Istnieją różne typy fartuchów (jedno- i wielorazowe).
Poniższe instrukcje dotyczą stosowanie fartucha wielorazowego użytku z długim rękawem. W przypadku fartucha
zapinanego/wiązanego z tyłu należy skorzystać z asysty osoby trzeciej (Rycina 5).
Rycina 4. Zakładanie wodoodpornego fartucha Rycina 5. Asysta zapinająca fartuch z tyłu.
z długim rękawem.
Opracowano na zlecenie Konsultanta Krajowego w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii na podstawie:
European Centre for Disease Prevention and Control. Guidance for wearing and removing personal protective equipment in healthcare settings for the care of patients with
suspected or confirmed COVID-19. Stockholm: ECDC; 2020
Po założeniu fartucha, należy założyć odpowiednią półmaskę. ECDC zaleca korzystanie z półmasek typu FFP2 lub
FFP3 podczas wszystkich badań, procedur i zabiegów dotyczących pacjentów z podejrzeniem lub potwierdzonym
zakażeniem SARS-CoV-2 (COVID-19). Po założeniu półmaski należy sprawdzić jej dopasowanie zgodnie z
zaleceniami producenta. Istnieją różne metody sprawdzania dopasowania ŚOI — zostały one opisane w osobnym
dokumencie dostępnym pod adresem:
https://www.ecdc.europa.eu/
sites/default/files/media/en/publications/Publications/safe-use-of-
e.pdf [5].
śAE
Rycina 6. Zakładanie półmaski FFP2/FFP3.
Należy dopasować metalową listewkę tak by półmaska ścisle przylegała do nosa oraz zaciągnąć paski tak by
uzyskać stabilne i komfortowe dopasowanie półmaski. Jeżeli pojawiają się problem z odpowiednim dopasowaniem
maseczki można spróbować skrzyżowania pasków (choć może być to sprzeczne z zaleceniami producenta)
Rycina 7. Dopasowywanie metalowej listewki do kształtu twarzy.
Przy braku dostępności półmasek dopuszcza się stosowanie zwykłych maseczek chirurgicznych (Rycina 8).
Podczas zakładania takiej maseczki należy zadbać o jej odpowiednie ułożenie na twarzy oraz Ścisłe dopasowanie
do krzywizny twarzy za pomocą wbudowanej metalowej listewki (Rycina 9) .
Opracowano na zlecenie Konsultanta Krajowego w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii na podstawie:
European Centre for Disease Prevention and Control. Guidance for. wearing and removing personal protective equipment in healthcare settings for the care of patients with
suspected or confirmed COVID-19. Stockholm: ECDC; 2020
Rycina 8. Zakładanie maseczki chirurgicznej
Rycina 9. Dopasowywanie maseczki chirurgicznej za pomocą wbudowanej metalowej listewki.
Po założeniu i dopasowaniu półmaski/maseczki należy założyć okulary/gogle ochronne lub przyłbice. Należy :
założyć je na paski półmaski/maseczki I upewnić się, ze jest ona stabilnie i komfortowo zamocowana (Ryciny 10 i
Rycina 10. Zakładanie gogli ochronnych z paskiem elastycznym Rycina 11. Gogle ochronne z paskiem elastycznym
— widok boczny
Opracowano na ziecenie Konsultanta Krajowego w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii na podstawie:
European Centre for Disease Prevention and Control. Guidance for wearing and removing personal protective equipment in healthcare settings for the care of patients with
suspected or confirmed COVID-19. Stockholm: ECDC; 2020
W przypadku okularów/gogii ochronnych z zausznikami, należy się upewnić, że zostały one prawidłowo założone
i są w odpowiednim rozmiarze (Rycina 12).
Rycina 12. Zakładanie gogli ochronnych z zausznikami
Po założeniu ochrony na oczy należy założyć rękawiczki. Przy zakładaniu rękawiczek należy pamiętać, że
powinny one nachodzić na rękaw fartucha (Rycina 13). Dla osób uczulonych na lateks należy udostępnić
rękawiczki z innego materiału (np. winylowe lub nitrylowe).
Rycina 13. Zakładanie rękawiczek.
Opracowano na złecenie Konsultanta Krajowego w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii na podstawie:
European Centre for Disease Prevention and Control. Guidance for wearing and removing personal protective equipment in healthcare settings for the care of patients with
suspected or confirmed COVID-19. Stockholm: ECDC; 2020
Zdejmowanie ŚOI
Prawidłowe założenie ŚOI zapewnia dostateczną ochronę przed skażeniem. Po kontakcie z pacjentem należy je
ściągnąć. Jest to równie ważna procedura, która musi być przeprowadzana uważnie w celu uniknięcia
przypadkowego skażenia.
W pierwszej kolejności należy ściągnąć rękawiczki, będące potencjalnie najbardziej skażonym elementem
ŚOI. Przed ściągnięciem rękawiczek można rozważyć ich dezynfekcje za pomocą opartego na alkoholu środka do
dezynfekcji rąk. Procedura ściągania rękawiczek składa się z ośmiu kroków (Rycina 14).
Krok 1. Pierwszą rękawiczkę należy chwycić (za pomocą drugiej ręki) pomiędzy nadgarstkiem a dłonią.
Kroki 2 i 3. Pociągnąć rękawiczkę od siebie tak by wywinęła się na drugą stronę i objęła palce (3).
Krok 4. Za pomocą ręki z zdjętą rękawiczką należy teraz chwycić drugą rękawiczkę pomiędzy dłonią a
nadgarstkiem, analogicznie jak w pierwszym kroku.
Kroki 5 i 6. Następnie należy pociągnąć drugą rękawiczkę od siebie, tak by wywinęła się na drugą stronę i objęła
palce.
Krok 7. W tym momencie obydwie rękawiczki powinny być do połowy zdjęte. Należy zdjąć pierwszą rękawiczkę
całkowicie, łapiąc za jej wewnętrzną część i ściągając z palców. Następnie, ręką bez rękawiczki należy złapać za
wewnętrzną część pozostałej rękawiczki.
Krok 8. Rękawiczki należy wyrzucić do worka z materiałem zakaźnym (czerwony worek).
per
Rycina 14. Procedura ściągania rękawiczek (kroki od 1 do 8).
Opracowano na ziecenie Konsultanta Krajowego w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii na podstawie:
European Centre for Disease Prevention and Control. Guidance for wearing and removing personal protective equipment in healthcare settings for the care of patients with
suspected or confirmed COVID-19. Stockholm: ECDC; 2020
Po ściągnięciu rękawiczek należy zdezynfekować ręce za pomocą środka na bazie alkoholu i założyć czystą parę
rękawiczek by móc bezpiecznie kontynuować procedurę zdejmowania ŚOI.
Po założeniu świeżej pary rękawiczek należy ściągnąć fartuch. W przypadku korzystanie z fartucha zapinanego z
tyłu (tak jak w tym przykładzie) należy skorzystać z pomocy asysty w celu jego rozpięcia (Rycina 15). Osoba
asystujące powinna mieć ubraną maseczkę chirurgiczną oraz rękawiczki. Po ściągnięciu rękawiczek powinna ona
zdezynfekować ręce z użyciem środka na bazie alkoholu.
Następnie należy ściągnąć fartuch ochronny łapiąc go z tyłu (Rycina 16) i ciągnąc od siebie wywijając go na lewą
stronę, tak by jego skażona część zawinęła się do środka (Rycina 17).
Rycina 15. Rozpinanie fartucha z pomocą asysty
rż Ba
Rycina 16. Ściąganie fartucha — chwyt za jego tylną część
Opracowano na zlecenie Konsultanta Krajowego w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii na podstawie:
European Centre for Disease Prevention and Control. Guidance for wearing and removing personal protective equipment in healthcare settings for the care of patients with
suspected or confirmed COVID-19. Stockholm: ECDC; 2020
Rycina 17. Ściąganie fartucha — ciągnięcie od siebie.
Fartuchy jednorazowe należy wyrzucić. Fartuchy wielokrotnego użytku powinny zostać przekazane do dezynfekcji.
(Rycina 18).
="
Rycina 18. Umieszczenie fartucha wielorazowego użytku w pojemniku przeznaczonym do dezynfekcji.
Po ściągnięciu fartucha należy ściągnąć gogle. Następnie należy je wyrzucić - jeżeli są one jednorazowego użytku
— lub przekazać do dezynfekcji.
Opracowano na zlecenie Konsultanta Krajowego w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii na podstawie:
European Centre for Disease Prevention and Control. Guidance for wearing and removing personal protective equipmentt in healthcare settings for the care of patients with
suspected or confirmed COVID-19. Stockholm: ECDC; 2020
Ściąganie gogli z paskiem elastycznym należy rozpocząć od umieszczenia palca pod paskiem a następnie
postępować zgodnie z poniższą instrukcją (Rycina 19). Należy unikać kontaktu z przednią częścią gogli, jako
potencjalnie skażoną. Procedura zdejmowania gogli z zausznikami zostało zaprezentowana na Rycinie 20.
2
Rycina 20. Zdejmowanie gogli z zausznikami (kroki 1 i 2).
Po goglach należy ściągnąć półmaskę. Jej zdejmowanie należy rozpocząć od umieszczenia kciuka pod paskiem,
następnie należy postępować zgodnie z instrukcją umieszczoną na Rycinie 21.
Półmaska (lub maseczka) powinna być wyrzucona natychmiast po jej ściągnięciu. Ważnym jest by unikać
kontaktu z samą maseczką i podczas zdejmowania dotykać jedynie jej pasków.
Opracowano na zlecenie Konsultanta Krajowego w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii na podstawie:
European Centre for Disease Prevention and Control. Guidance for wearing and removing personal protective equipment in healthcare settings for the care of patients with
suspected or confirmed COVID-19. Stockholm: ECDC; 2020
Rycina 21. Ściąganie półmaski (kroki od 1 do 4).
Następnie należy ściągnąć i wyrzucić rękawiczki używane w procedurze zdejmowania ŚOI. Przed ściągnięciem
rękawiczek można rozważyć ich dezynfekcje za pomocą opartego na alkoholu środka do dezynfekcji rąk.
Rękawiczki należy ściągać zgodnie z procedurą przedstawioną na Rycinie 8. Po ściągnięciu rękawiczek należy
zdezynfekować ręce.
Autorzy (Eksperci ECDC) (w kolejności alfabetycznej)
Cornelia Adlhoch, Orlando Cenciarelli, Scott Chiossi, Mikolaj Handzlik, Michael Ndirangu, Daniel Palm,
Pasi Penttinen, Carl Suetens
Tłumaczenie na polski: Szymon Zdanowski
Piśmiennictwo
1. World Health Organization (WHO). Coronavirus disease 2019 (COVID-19). Situation report — 29 2020
[updated 19 February 2020; cited 2020 25 February]. Geneva: WHO; 2020. Available from:
https /hwww.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/2020021 9-sitrep-30-covid-
19.pdf?sfvrsn=6e50645_2.
2. European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). COVID-19 2020 [internet, cited 2020 24
February]. Stockholm: ECDC; 2020. Available from: https://www.ecdc.europa.eu/en/novel-coronavirus-
china.
3. World Health Organization (WHO). Coronavirus disease (COVID-19) outbreak 2020 [cited 2020 24
February]. Geneva: WHO; 2020. Available from: https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-
coronavirus-20 19.
4. European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). Outbreak of severe acute respiratory
syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2): increased transmission beyond China — fourth update 2020
[cited 2020 24 February]. Stockholm: ECDC; 2020. Available from:
https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/SARS-CoV-2-risk-assessment-14-february-
2020.pdf.pdf.
5. European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). Safe use of personal protective equipment in
the treatment of infectious diseases of high consequence 2014 [cited 2020 25 February]. Stockholm: ECDC;
2020. Available from: https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/media/en/publications/Publications/safe-
use-of-ppe.pdf.
6. European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). Personal protective equipment (PPE) needs in
healthcare settings for the care of patients with suspected or confirmed novel coronavirus (2019-nCoV)
2020 [cited 2020 25 February]. Stockholm: ECDC; 2020. Available from:
https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/novel-coronavirus-personal-protective-
equipment-needs-healthcare-settings.pdf.
7. World Health Organization (WHO). WHO Guidelines on hand hygiene in health care 2009 [cited 2020 25
February]. Geneva: WHO; 2009. Available from:
https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/44102/9789241 597906_eng.pdf,.jsessionidz3D5B6AF 129F
ASFAOF98F7D80DF80EC2D?sequence=1.
Opracowano na ziecenie Konsultanta Krajowego w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii na podstawie:
European Centre for Disease Prevention and Control. Guidance for wearing and removing personal protective equipment in healthcare settings for the care of patients with
suspected or confirmed COVID-19. Stockholm: ECDC; 2020
