1
Sygn. akt II K 686/16
POSTANOWIENIE
Dnia 27 kwietnia 2017 r.
Sąd Rejonowy w Stalowej Woli – II Wydział Karny
w składzie:
Przewodniczący:
SSR Arkadiusz Hryniszyn
Protokolant:
st. sekr. sąd. Grażyna Wilk
po rozpoznaniu w sprawie przeciwko W.W.
oskarżonemu o przestępstwa z art. 212 § 1 kk i art. 216 § 1 kk
z urzędu
w przedmiocie umorzenia postępowania
w trybie art. 339 § 3 pkt 1 kpk
p o s t a n o w i ł:
I.
na mocy art. 17 § 1 pkt 2 kpk umorzyć postępowanie karne z oskarżenia prywatnego
R.W., J.B., Z.J., (…) sp. z o.o. w likwidacji w S., przeciwko W.W., oskarżonemu o
to, że: w zażaleniu z dnia 6 lutego 2016 r. skierowanym do Sądu Okręgowego w T. za
pośrednictwem Prokuratury Okręgowej w T. pomówił J.B., Z.J. i R.W. podając w
uzasadnieniu tegoż pisma nieprawdziwe informacje dotyczące prowadzenia przez nich
spraw spółki (…), używając przy tym słów powszechnie uznanych za obraźliwe, tj. o
czyn z art. 212 § 1 kk, wobec ustalenia, że czyn ten nie zawiera znamion czynu
zabronionego;
II.
na mocy art. 17 § 1 pkt 2 kpk umorzyć postępowanie karne z oskarżenia prywatnego
R.W., J.B., Z. J., (…) sp. z o.o. w likwidacji w S. przeciwko W.W., oskarżonemu o
to, że: w odpowiedzi na zalecenia Sądu Okręgowego w R. z dnia 1 czerwca 2016 r.
pomówił J. B. i R. W. w ten sposób, że w uzasadnieniu tego pisma zarzucił J.B. i R.
W. popełnienie przestępstw finansowych na szkodę spółki (…), tj. o czyn z art. 212 §
1 kk, wobec ustalenia, że czyn ten nie zawiera znamion czynu zabronionego;
III.
na mocy art. 17 § 1 pkt 6 kpk umorzyć postępowanie karne z oskarżenia prywatnego
R. W., J. B., Z.J., (…) sp. z o.o. w likwidacji w S. , przeciwko W. W., oskarżonemu o
to, że: w piśmie z dnia 11 marca 2014 r. skierowanym do S. S. pomówił J. B. w ten
sposób, że nazwał go przestępcą gospodarczym działającym w zorganizowanej grupie
przestępczej mającej na celu niszczenie firm i ludzi, tj. o czyn z art. 216 § 1 kk, wobec
ustalenia, że nastąpiło przedawnienie karalności tego czynu zabronionego;
IV.
na mocy art. 17 § 1 pkt 2 kpk umorzyć postępowanie karne z oskarżenia prywatnego
R. W., J.B., Z. J., (…) sp. z o.o. w likwidacji w S., przeciwko W. W., oskarżonemu o
to, że: w piśmie z dnia 13 stycznia 2014 r. skierowanym do Prokuratury Rejonowej w
S. pomówił R. W. i J. B. w ten sposób, że nazwał ich kłamcami, którzy zagarnęli
cudzą własność, tj. o czyn z art. 212 § 1 kk, wobec ustalenia, że czyn nie zawiera
znamion czynu zabronionego;
2
V.
na mocy art. 17 § 1 pkt 2 kpk umorzyć postępowanie karne z oskarżenia prywatnego
R. W., J.B., Z. J., (…) sp. z o.o. w likwidacji w S., przeciwko W. W., oskarżonemu o
to, że: w piśmie skierowanym do Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora
Generalnego z dnia 15 lutego 2016 r. pomówił J. B. i R.W. w ten sposób, że w piśmie
tym, stwierdził, iż dysponują oni dużymi środkami finansowymi zdobytymi w sposób
przestępczy, tj. o czyn z art. 212 § 1 kk, wobec ustalenia, że czyn ten nie zawiera
znamion czynu zabronionego;
VI.
kosztami procesu w zakresie dotychczas poniesionym obciążyć oskarżyciela
prywatnego: R. W., J. B., Z. J., (…) Sp. z o.o. w likwidacji.
U z a s a d n i e n i e
Oskarżony W.W. stanął pod zarzutem popełnienia przestępstw z art. 212 § 1 kk i art.
216 § 1 kk, a opisanych w treści niniejszego postanowienia.
Sąd jest zobligowany do umorzenia postępowania po myśli art. 17 § 1 pkt 2 kpk, w
sytuacji, gdy zarzucany czyn nie wypełnia znamion czynu zabronionego. Zgodnie z treścią
art. 339 § 3 pkt 1 kpk, umorzenie postępowania z przyczyn przewidzianych w art. 17 § 1 pkt
2-11 kpk, następuje na posiedzeniu sądu.
Artykuł 212 § 1 kk, określa przestępstwo zniesławienia, które w ujęciu tego przepisu
polega na pomówieniu innej osoby, grupy osób, instytucji, osoby prawnej lub jednostki
organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które
mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego
stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności. Pomówienie może nastąpić bądź przez podanie
pewnych informacji, choćby w postaci podejrzenia lub powtarzania pogłoski czy to umyślnie
przez
pomawiającego
zmyślonej,
czy
rzeczywiście
krążącej,
bądź
w
postaci
skonkretyzowanego zarzutu. Pomawiać to bezpodstawnie zarzucić, niesłusznie przypisać coś
komuś, posądzić, oskarżyć kogoś o coś (Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S.
Dubisz, t. 3, s. 338). Pomówienie jest przestępstwem umyślnym, które można popełnić
zarówno w zamiarze bezpośrednim, jak i ewentualnym (zachodzi ono, gdy stawiający zarzut
przewiduje możliwość poniżenia lub podważenia dobrego imienia innej osoby, grupy osób
lub instytucji i z tym się godzi). Jest ono przestępstwem formalnym z narażenia, do dokonania
którego nie jest wymagany skutek w postaci rzeczywistego poniżenia lub utraty zaufania
przez osobę lub inny podmiot zniesławienia. Wystarczy, że zniesławiające zarzuty "mogły"
taki skutek spowodować, a więc - obiektywnie rzecz ujmując - stwarzały zagrożenie dla
dobrego imienia osoby lub innego pomówionego podmiotu.
Należy przypomnieć, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego został wyrażony pogląd,
że „Obrona uzasadnionych interesów stanowi podstawę do innego traktowania przekazów
zniesławiających, czy znieważających zawartych w oświadczeniach kierowanych do sądów
m.in. w formie: pozwu, wniosku, czy prywatnego aktu oskarżenia. Została ona jako
okoliczność wyłączająca bezprawność wymieniona już w orzecznictwie przedwojennym Sądu
Najwyższego, które ze względu na podobieństwo znamion przestępstwa zniesławienia i
zniewagi w obowiązującym ówcześnie kodeksie karnym z 1932 r., zachowuje swą
aktualność. Warunkiem do wyłączenia bezprawności jest wystąpienie konieczności obrony
interesu uzasadnionego prawnie, a także właściwe forum prezentacji zarzutów służących
obronie.”(Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 17 grudnia 2001 r., w
sprawie II KKN 175/00). Nie stanowią pomówienia wypowiedzi dokonywane w ramach
przysługujących jednostce uprawnień (np. zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia
przestępstwa), związane z wykonywaniem obowiązków prawnych (np. zeznania świadka,
3
pisma procesowe) albo realizowaniem prawa do obrony (z wyjątkiem fałszywego oskarżenia
innej osoby - zob. uwagi do art. 234). Por. wyrok SN z dnia 18 grudnia 2000 r., IV KKN
331/00, Orz. Prok. i Pr. 2001, nr 7-8.
Zaprezentowany pogląd znajduje wsparcie w doktrynie: "Nie stanowią bezprawnego
zniesławienia zarzuty stawiane w obronie własnych praw, kierowane do władz (zawarte w
pismach procesowych, doniesieniach pokrzywdzonych o popełnionym przestępstwie,
pozwach rozwodowych). Legalność takich zarzutów uzależniona jest jednak od potrzeb
wynikających z zagrożenia własnego prawa i konieczności wykazania niebezpieczeństwa dla
własnych praw ze strony postępowania lub właściwości innej osoby lub podmiotu
zbiorowego" (A. Zoll [w:] B. Bogdan, K. Buchała, Z. Ćwiąkalski, M. Dąbrowska-Kardas, P.
Kardas, J. Majewski, M. Rodzynkiewicz, M. Szewczyk, W. Wróbel, A. Zoll, Kodeks karny.
Część szczególna. Komentarz, Zakamycze 1999, t. II, s. 660) (Wyrok Sądu Najwyższego z
dnia 12 lipca 2007 r. w sprawie IV KK 75/07).
Mając na uwadze, powyżej określone przez ustawę, znamiona przestępstwa z art. 212 §
1 kk, dokonać należy podstawowej analizy dowodów, opisu czynu i okoliczności faktycznych
przytoczonych w uzasadnieniu prywatnego aktu oskarżenia, co jest możliwe w ramach
merytorycznej kontroli oskarżenia.
Analiza zażalenia z dnia 6 lutego 2016 r. skierowanego do Sądu Okręgowego w T. za
pośrednictwem Prokuratury Okręgowej w T., w którym W.W. miał pomówić J. B.,Z. J. i
R.W. podając nieprawdziwe informacje dotyczące prowadzenia przez nich spraw spółki (…),
używając przy tym słów powszechnie uznanych za obraźliwe, prowadzi do jednoznacznego
wniosku, że ten czyn – kwalifikowany z art. 212 § 1 kk przez oskarżycieli prywatnych – nie
wypełnia znamion czynu zabronionego (punkt I postanowienia).
Wyłączona jest bezprawność opisanego czynu a przyczyn tego jest kilka. Po pierwsze,
analiza prywatnego aktu oskarżenia, jego uzasadnienia i dołączonych dowodów wskazuje, że
pomiędzy oskarżycielami prywatnymi a oskarżonym W. W., toczy się długoletnia batalii
związana z wspólnym prowadzeniem działalności gospodarczej, której miejscem są sale
sądowe wydziałów cywilnych, karnych i gospodarczych różnego szczebla. Sąd karny na tym
etapie postępowania nie jest władny do rozstrzygania o prawdziwości twierdzeń W.W.
zawartych w jego zażaleniu z dnia 6 lutego 2016 r., a dotyczących szczegółów prowadzonej
działalności i uchybień kontrahenta, które uznać należy w tych okolicznościach za przyjętą
obronę interesu uzasadnionego prawnie. Nadmienić należy, że zażalenie, które służy co do
zasady, do kwestionowania decyzji procesowej, jest właściwym forum do podnoszenia
argumentów w ramach obrony swoich interesów przez strony. Taką stroną postępowania o
sygn. akt V Ds. 51/15 prowadzonego przez Prokuraturę Okręgową w T., jak wynika z treści
zażalenia, jest W. W.
Po drugie, zastosowana forma obrony interesów nie przekracza dobrych obyczajów
(vide: Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 7 października 1935 r. – Zb. Nr 128/36). Analiza
treści zażalenia z dnia 6 lutego 2016 r., nie wskazuje bowiem, aby W. W. używał słów
uważanych powszechnie za obraźliwe, trudno za takie uznać słowa „podstęp”, „oszustwo”
(vide: uzasadnienie prywatnego aktu oskarżenia). Takich słów trudno dopatrzeć się w
zażaleniu z dnia 6 lutego 2016 r. dołączonym do tego aktu oskarżenia.
Odnosząc się do zarzutu zawartego w punkcie 2 prywatnego aktu oskarżenia, tj. że w
odpowiedzi na zalecenia Sądu Okręgowego w R. z dnia 1 czerwca 2016 r. W. W. pomówił J.
B. i R.W., w uzasadnieniu tego pisma zarzucając J. B. i R.W. popełnienie przestępstw
finansowych na szkodę spółki (…), tj. o czyn z art. 212 § 1 kk, uznać należy, że także i ten
czyn nie wypełnia znamion czynu zabronionego (punkt II postanowienia).
Ocena prawna tego czynu z uwagi na zbliżone okoliczności, jest podobna jak czynu
omówionego wyżej, a dotyczącego pomówienia w zażaleniu z dnia 6 lutego 2016 r. Nie
można mówić o bezprawności w sytuacji, gdy w toku postępowania przed sądem
4
gospodarczym strona podnosi - w piśmie „odpowiedź na zalecenia Sądu z dnia 30.05.2016 r.”
(vide załącznik do prywatnego aktu oskarżenia) - możliwość popełnienia przestępstwa
gospodarczego przez przeciwnika procesowego i wskazuje argumenty na poparcie tej tezy.
Można stwierdzić, że zarówno forum – pismo procesowe, jaki i obrona interesu
uzasadnionego prawnie, wykluczają zaistnienie karalnego pomówienia z art. 212 § 1 kk.
Zauważyć należy, że w obu pismach kierowanych do Sądów (zażalenie z dnia 6 lutego 2016
r. i pismo-odpowiedź na zalecenie z dnia 1 czerwca 2016 r.), ich autor w szeroki sposób
argumentował swoje zarzuty do oskarżycieli prywatnych, wskazując na możliwość
dostarczenia dowodów.
Odnosząc się do zarzutu opisanego w punkcie 3 prywatnego aktu oskarżenia, tj.
oskarżenia W. W., o to że w piśmie z dnia 11 marca 2014 r. skierowanym do S. S. pomówił J.
B. w ten sposób, że nazwał go przestępcą gospodarczym działającym w zorganizowanej
grupie przestępczej mającej na celu niszczenie firm i ludzi, tj. o czyn z art. 216 § 1 kk,
stwierdzić należy wystąpienie przesłanki formalnej z art. 17 § 1 pkt 6 kpk, tamującej
postępowanie (punkt III postanowienia).
Przestępstwo zniewagi z art. 216 § 1 kk, jest ścigane z oskarżenia prywatnego (§ 5),
a co za tym idzie, przedawnienie jego karalności następuje w terminie określonym w art. 101
§ 2 kk. Karalność przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od
czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak
niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia. Zarzucany W.W. w punkcie 3 prywatnego
aktu oskarżenia czyn został popełniony w dniu 11 marca 2014 r., dlatego domniemywać
należy, że jego karalność ustała rok później, tj. w dniu 11 marca 2015 r. W prywatnym akcie
oskarżenia autor nie wskazał bowiem w jakich okolicznościach i w jakiej dacie oskarżyciel
prywatny J.B. dowiedział się o treści pisma otrzymanego przez S. S.i o osobie jego autora.
Natomiast z treści tego pisma wynika, że S.S. i J. B. w tamtym czasie ściśle ze sobą
współpracowali, co prowadzi do wniosku, że treść przedmiotowego pisma była
oskarżycielowi prywatnemu znana już wtedy. Oskarżyciel prywatny nie przedstawił żadnych
dowodów na poparcie tezy przeciwnej, a kwestię upływu okresu przedawnienia przemilczał
we wniesionym akcie oskarżenia. Organy procesowe zobowiązane są na każdym etapie
postępowania w pierwszej kolejności badać, czy postępowanie może się toczyć, a w razie
stwierdzenia okoliczności wyłączającej dopuszczalność takiego postępowania podjąć
odpowiednią decyzję procesową. Przedawnienie karalności jako jedna z ujemnych przesłanek
procesowych uniemożliwia dalsze prowadzenie postępowania, dlatego postępowanie w
zakresie tego czynu również należało umorzyć.
Odnosząc się do zarzutu opisanego w punkcie 4 prywatnego aktu oskarżenia, tj.
oskarżenia W. W. o to że w piśmie z dnia 13 stycznia 2014 r. skierowanym do Prokuratury
Rejonowej w S. pomówił R. W. i J. B. w ten sposób, że nazwał ich kłamcami, którzy
zagarnęli cudzą własność, tj. o czyn z art. 212 § 1 kk, stwierdzić należy, że czyn ten również
nie zawiera znamion czynu zabronionego z takich samych przyczyn jak wskazano to wyżej w
części dotyczącej czynów z punków 1 i 2 aktu oskarżenia. W piśmie tym, skierowanym do
prokuratury, oskarżony w toku toczącego się postępowania karnego, działając w obronie
własnych praw, oceniał twierdzenia przeciwnika procesowego nie zgadzając się z nimi.
Zgodnie z przedstawionym wyżej orzecznictwem działanie takie nie jest bezprawne,
albowiem mieści się w granicach uprawnień przyznanych stronie w toczącym się
postępowaniu czy też prawie do obrony. W toku takiego postępowania przeciwnicy
procesowi pozostający w sporze mają uprawnienie do formułowania wzajemnych roszczeń i
negatywnej oceny twierdzeń strony przeciwnej. Skoro czyn ten nie jest bezprawny i nie
zawiera znamion czynu zabronionego, postępowanie w tym zakresie w oparciu o art. 17 § 1
pkt 6 kpk należało umorzyć (punkt IV postanowienia).
5
Analiza zarzutu zawartego w punkcie 5 prywatnego aktu oskarżenia, dotyczącego
pisma z dnia 15 lutego 2016 r. skierowanego do Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora
Generalnego, w którym W. W. miał pomówić J. B. i R. W. o to, że dysponują oni dużymi
środkami finansowymi zdobytymi w sposób przestępczy, prowadzi do jednoznacznego
wniosku, że ten czyn – kwalifikowany z art. 212 § 1 kk przez oskarżycieli prywatnych – nie
wypełnia znamion czynu zabronionego (punkt V postanowienia).
Już lektura wspomnianego pisma pozwala na stwierdzenie, że w jego treści brak jest
jakichkolwiek nazwisk a znajduje się jedynie określenie „przeciwnik”, który „dysponuje
środkami finansowymi głównie w przestępczy sposób zdobytymi”. Zauważyć też należy, że
na poparcie swojej tezy o „środkach finansowymi głównie w przestępczy sposób zdobytych”
W. W. powołał się na dokumenty, które do pisma dołączył, a o których nie wspominają
oskarżyciele prywatni. W tych okolicznościach zarówno brak wyraźnego wskazania osoby
pomawianej jak, obrona swoich interesów przez W. W. i forma nieprzekraczająca dobrych
obyczajów a także właściwe forum – organ wymiaru sprawiedliwości Prokurator Generalny –
nie znamionują by doszło do czynu bezprawnego w postaci zniesławienia z art. 212 § 1 kk.
Mając na uwadze zarzuty podniesione w prywatnym akcie oskarżenia, które w
przeważającej mierze dotyczą pomówienia i znieważenia w pismach składnych w toku
postępowań sądowych lub inicjujących postępowanie przygotowawcze, stwierdzić należy, że
są one bezpodstawne. Jeżeli przyjąć, że każda negatywna opinia zawarta w piśmie
procesowym to pomówienie lub znieważenie, to niemożliwym byłoby oskarżenie
kogokolwiek w postępowaniu karnym, nie wspominając o paraliżu tych postępowań.
Kosztami procesu po myśli art. 632 pkt 1 kpk, z uwagi na umorzenie postępowania
należało obciążyć oskarżycieli prywatnych (punkt VI postanowienia).
Z tych względów należało orzec jak w sentencji postanowienia.
Przewodniczący:
SSR Arkadiusz Hryniszyn
Pouczenie:
Na niniejsze postanowienie, przysługuje zażalenie do Sądu Okręgowego w T. za
pośrednictwem Sądu Rejonowego w Stalowej Woli w terminie 7 dni od doręczenia odpisu
postanowienia.