„Dawniej bywało...”
TRZEBIŃSKIE
WIO BEINOH (AJ
TRZEBINIA 2017
Jarosław Okoczuk
Zastępca Burmistrza Miasta Trzebini
,
Oddajemy w Państwa ręce pierwsze wydanie „Dawniej bywało..."
Trzebińskie Zeszyty Historyczne. Nowa forma cyklicznej publikacji ma za
zadanie odkrywać i przypominać bogatą historię ziemi trzebińskiej. Ma stać
się miejscem, w którym będzie można podzielić się z mieszkańcami:
wspomnieniami, zapomnianymi faktami, starymi fotografiami, szkicami,
mapami oraz nieznanymi i dotychczas niepublikowanymi historiami, które
związane są z całą bogatą historią gminy Trzebinia. Trzebińskie Centrum
Kultury w ramach działającego od niedawna koła historycznego
zapoczątkowało współpracę pomiędzy trzema instytucjami tj. Biblioteką,
Stowarzyszeniem Miłośników Ziemi Trzebińskiej ,, COR” oraz Trzebińskim
Centrum Kultury. Zaangażowano ponadto lokalnych historyków
imiłośników historii.
Zeszyty Historyczne, których pierwszy numer trzymają Państwo
w ręku przybliżają historię osiedla Krze poprzez udostępnione przez
Tadeusza Wrońskiego, a spisane przez Mariana Kasprowicza i Edwarda
Kawalę niezwykle cenne wspomnienia. Dr Jolanta Piskorz przybliża temat
Biblioteki i czytelnictwa na tle działalności kulturalnej w Krzu, a Anna
Cieplińska-Jaglarz odkrywa osobę wspaniałego artysty Henryka Uziembły
i jego związki z Sierszą. To wszystko podane jest w oprawie fotograficznej
„Krze w albumach mieszkańców ” udostępnionych z prywatnych zbiorów
mieszkańców Trzebini a zebranych i opracowanych przez koordynatora
koła historycznego przy TCK Agnieszkę Bąk.
Podjęta inicjatywa spotkała się z pełną aprobatą i wsparciem
finansowym gminy, w tym moim osobistym zaangażowaniem i otwarciem
możliwości druku pierwszych Trzebińskich Zeszytów Historycznych.
Wierzę, że ta forma cyklicznej publikacji historii Trzebini i okolic
przypadnie państwu do gustu i staniecie się stałymi czytelnikami
wydawnictwa ,„ Dawniej bywało...” a być może współtwórcami przyszłych
Zeszytów. Jestem szczęśliwy, że jako zastępca burmistrza Trzebini
ds. społecznych jest mi dane zainicjować wspaniały pomysł spisywania,
dokumentowania i prezentowania historii naszej gminy, tym bardziej
Że z zamiłowania jestem pasjonatem historii Polski, w tym historii lokalnej
izw. „Naszej Małej Ojczyzny”, a inauguracyjne wydanie Zeszytów
uświetnia 200-lecie nadania praw miejskich Trzebini.
Dziękuję wszystkim wymienionym niżej osobom zaangażowanym
w powstanie tego wydawnictwa a w szczególności zespołowi redakcyjnemu
pod kierownictwem dyrektora Trzebińskiego Centrum Kultury Adama
Potockiego, z-cy dyrektora Ewie Jędrysik, koordynatorce koła
historycznego działającego przy TCK Agnieszce Bąk, Urszuli
Śliwie-Gawłowskiej, Małgorzacie Ropce, Annie Cieplińskiej Jaglarz,
Andrzejowi Kostce, Tadeuszowi Wrońskiemu, dr Jolancie Piskorz oraz
Michałowi Mazurkowi.
Życzę miłej lektury
„gó
©
avonew
SEN
2
chłopskiego na Ukrainie...) z przebitymi pieczęciami — na stronach
tytułowej i przedtytułowej na pieczęć „Biblioteka TSL im. A. Asnyka
w Krzu” została nabita pieczęć owalna z napisem „Biblioteka Świetlicy
Zw. Zaw. Cem. GÓRKA”. Wewnątrz woluminu oba znaki własnościowe
występują obok siebie (obecnie książka w zbiorach MBP).
Po drugiej wojnie światowej, podobnie jak w początkach istnienia
budynku TSL, izby mieszkalne znów zasiedlili pracownicy Cementowni
„Górka”, ale działalność biblioteczną wznowiono w tym miejscu dopiero
w 1996 roku, kiedy — wskutek starań mieszkańców 1 ówczesnej Rady
Osiedla Krze — otwarto w dawnym Domu Ludowym TSL punkt
biblioteczny, działający w oparciu o księgozbiór Miejskiej Biblioteki
Publicznej w Trzebini. Pracownik punktu prowadził rejestr czytelników
i statystykę udostępniania. W roku otwarcia — 1996 r. — punkt miał
89 czytelników. W roku 1997 ich ilość wzrosła do 104, a w 1998 Punkt
Biblioteczny w Krzu posiadał już 116 użytkowników. W omawianym
okresie wypożyczenia kształtowały się na poziomie 2606 (w 1996 r.),
3891 (w 1997r.)i3461 (w 1998r.)
W 1999 r. biblioteka centralna w Trzebini — sprawująca wówczas
nadzór merytoryczny nad tym punktem bibliotecznym — w 50-lecie swego
istnienia, przyjęła imię Adama Asnyka, nawiązując tym samym do
przedwojennych tradycji propagowania czytelnictwa na terenie obecnej
gminy Trzebinia. Punkt Biblioteczny w Krzu, prowadzony przez Jadwigę
Wrońską, zakończył działalność w 2016r.
ADAM NASIELSKI AE 04
POW
ADAMA NAS
Dot a
BIAŁY JACHT
Zbiory z nabitą pieczęcią „Biblioteka TSL im. A. Asnyka w Krzw”.
48
ZDJĘCIA KRZA I MIESZKAŃCÓW
W RODZINNYCH ALBUMACH
Opracowała Agnieszka Bąk
Zdjęcie ślubne Marii (Pająk) i Ludwika Kasprowicza, Krze 1914 r.
Archiwum Tadeusza Pabisa.
49
j
4
ł
Zdjęcie ślubne Stefanii i Andrzeja Warzechów, 1930r.
Archiwum Alicji Pabis.
50
Mieszkańcy Krza, w pierwszym rzędzie od góry 1.NN, 2. Mieczysław Idzik,
Fryderyka Białas, Bronisława Pająk — Kosobudzka, Antoni Pyrcz,
Janina Łabuzek, Józef Purchałka, 8. NN, Marian Kasprowicz,
Eugeniusz Dzedzyk. W drugim rzędzie Julia Kasprowicz-Pabis,
Stanisława Kawala — Kmieć, Janina Pająk — Bednarska.
Trzeci rząd Ludwik Pająk, Alfred Łabuzek, 3.NN.
(Opisy osób wszystkich od lewej strony).
Początek lat 40. XX w. Archiwum Aleksandry Łabuzek.
Zdjęcie wykonane na wzniesieniu, w tle widoczna Ostra Góra.
Początek lat 40. XX w. Archiwum Aleksandry Łabuzek.
51
Dzieci pasące kozy, w tle widok Krza od strony Zakładów Cementowych
Górka Cement. Początek lat 40. XX w. Archiwum Aleksandry Łabuzek.
„Glinianka”, dziś teren boiska mieszczącego się koło
Zespołu Szkół Techniczno Usługowych w Trzebini, ul. Gwarków.
Początek lat 40. XX w. Archiwum Aleksandry Łabuzek.
52
„Glinianka”, dziś teren boiska mieszczącego się koło
Zespołu Szkół Techniczno Usługowych w Trzebini, ul. Gwarków.
Początek lat 40. XX w. Archiwum Aleksandry Łabuzek.
Zdjęcie przedstawia młodzież z Krza kąpiącą się na „gliniankach” w Krzu.
Początek lat 40. XX w. Archiwum Aleksandry Łabuzek.
53
Zdjęcie młodzieży wykonane w Krzu obecnie przy zbiegu ulic Zacisznej,
Żabiej i Spacerowej, w tle widoczne zabudowania. Lata. 40 XX w.
Archiwum Aleksandry Łabuzek.
Mieszkańcy Krza przy kopaniu rowów przeciwczołgowych na ul. Miłej.
Niemcy wydawali mieszkańcom nakazy na kopanie rowów.
W tle po prawej stronie widoczny budynek państwa Łabuzków, znajdujący
się dziś przy ul. Grunwaldzkiej. Zdjęcie wykonane zostało w sierpniu 1939 r.
Znajduje się ono w wielu archiwach rodzinnych do wydania tych wspomnień
użyczyli nam tego samego zdjęcia:
Anna Porwit, Aleksandra Łabuzek
54
Kopanie rowów przeciwczołgowych przy ul. Miłej. Sierpień 1939 r.
Archiwum Aleksandry Łabuzek.
Kopanie rowów przeciwczołgowych przy ul. Żabiej. Sierpień 1939 r.
Archiwum Aleksandry Łabuzek.
55
Zdjęcie wykonane przez Alfreda Łabuzka przelatującemu Messerschmittowi
nad Krzem w 1939 r. Archiwum Aleksandry Łabuzek.
Alfred Łabuzek na nartach przed dworkiem w Krzu. Dziś na tym miejscu
znajduje się boisko przy ulicy Grunwaldzkiej i Zacisznej. Mieszkańcy określali
to miejsce jako „podworzec”. Zima 1940 r. Archiwum Aleksandry Łabuzek.
56
Odśnieżanie ul. Grunwaldzkiej w Krzu. Osoby stojące od lewej:
Idzik Mieczysław, Kasprowicz Julia, Kopczyk, Kopczyk Anna, Pyrcz Antoni.
Zima 1940 r. Archiwum Aleksandry Łabuzek.
Odśnieżanie ul. Grunwaldzkiej w Krzu. Wśród rozpoznanych osób
w pierwszym rzędzie od lewej u góry stoi J. Łabuzek właściciel sklepu
oraz baru w Krzu. W drugim rzędzie od lewej stoją Jankowska Helena,
Gwiazdowicz, Kopczyk, Kasprowicz Julia, Jankowska Irena, Kopczyk Anna,
Pyrcz Antoni, Idzik Mieczysław. Zima 1940 r. Archiwum Aleksandry Łabuzek.
57
Ulica Grunwaldzka w Krzu. Zima 1940 r.
Archiwum Aleksandry Łabuzek.
Ulica Grunwaldzka w Krzu, na nartach Alfred Łabuzek. Zima 1940 r.
Archiwum Aleksandry Łabuzek.
58
Wejście do restauracji oraz sklepu z towarami mieszanymi Józefa Łabuzka
wraz z pozującymi mieszkańcami Krza. Przez lata w domu przy
ul. Grunwaldzkiej mieścił się bar, restauracja oraz sklep. Właściciel należał
do Kongregacji Kupieckiej. Na zdjęciu pośrodku stoi Henryk Bednarski,
z butelką Eugeniusz Kmieć. Lata 30. XX w. Archiwum Aleksandry Łabuzek.
Wnętrze restauracji J. Łabuzka. Lata 30. XX w. Archiwum Aleksandry Łabuzek.
59
Zdjęcie przedstawia wejście do domu Pana J. Łabuzka ze zmienionym szyldem
na BAR KRZOWIANKA Towary spożywcze mieszane. Lata 40. XX w.
Archiwum Aleksandry Łabuzek.
Zdjęcie wykonane przed restauracją Łabuzków. Na schodach stoi
Marian Kasprowicz, autor wspomnień zamieszczonych w wydawnictwie.
Lata 40. XX w. Archiwum Aleksandry Łabuzek.
Młodzież z Krza przed domem Łabuzków. Lata 40. XX w.
Pierwszy od lewej stoi Emil Piekarz, Henryka Dąbek-Idzik, Julian Łabuzek,
pozostałe osoby NN.
Archiwum Aleksandry Łabuzek.
61
Młodzież z Krza opisana w albumie Krzowianka. W środku leży Ludwik Pająk.
Lata 40. XX w. Archiwum Aleksandry Łabuzek.
Młodzież z Krza. W środku stoi Ludwik Pająk. Lata 40. XX w.
Archiwum Aleksandry Łabuzek.
62
Młodzież z Krza. Lata 40. XX w. Archiwum Aleksandry Łabuzek.
DYR "
Centrum Krza ul. Grunwaldzka, pochód 1 Maja. Lata 40. XX w.
Archiwum Aleksandry Łabuzek.
63
Centrum Krza ul. Grunwaldzka, pochód na I Maja. Lata 40. XX w.
Archiwum Aleksandry Łabuzek.
Ulica Grunwaldzka, po prawej stronie widoczne zabudowania domów
z mieszkaniami dla pracowników kopalni. Lata 40. XX w.
Archiwum Aleksandry Łabuzek.
64
OBO 151 -— <aak „dj
SA. 1 s a
Zespół sportowy Krzowionka podczas pochodu. Lata 40. XX w.
Archiwum Aleksandry Łabuzek.
Kolumna na ul. Grunwaldzkiej w Krzu.
Zdjęcie wykonano na wysokości domu państwa Łabuzków.
Początek lat 50. XX w. Archiwum Aleksandry Łabuzek.
65
Kolumna na ul. Grunwaldzkiej w Krzu,
zdjęcie wykonane na wysokości domu państwa Łabuzków.
Początek lat 50. XX w. Archiwum Aleksandry Łabuzek.
Ulica Piłsudskiego (dawniej ul. Świerczewskiego) w Trzebini. Mieszkańcy
Krza wracający z pochodu. Lata 50. XX w. Archiwum Aleksandry Łabuzek.
66
Rynek w Trzebini podczas obchodów 1 Maja. Lata 50 XX w.
Archiwum Aleksandry Łabuzek.
Sportowcy. Lata 50. XX w. Archiwum Aleksandry Łabuzek.
67
Wyścig kolarski na ul Kościuszki w Trzebini w okolicach
„Apteki pod gwiazdą”. Zdjęcie wykonał Alfred Łabuzek. Lata 60. XX w.
Archiwum Aleksandry Łabuzek.
68
Udekorowane furmanki z mieszkańcami Krza
jadącymi na odpust do Sanktuarium Matki Bożej w Płokach. Lata 50. XX w.
Archiwum Aleksandry Łabuzek.
69
Mieszkańcy Krza przed sklepem. Wśród osób rozpoznanych:
Franciszek Godyń, Piotr Gromadzik, Marysia Rejdych, August Jankowski,
Karol Komala, Janina Jankowska, Ludwik Kasprowicz, Marian Kasprowicz,
Józef Łabuzek. Archiwum Aleksandry Łabuzek.
Na tle stodoły przy ul. Miłej siedzi Karol Kawala,
a obok stoi Antoni Goryl. Archiwum Hanny Porwit.
70
Franciszek Bednarski z dziećmi Zenkiem i Tosią. Lata 50 XX w.
Archiwum Hanny Porwit.
Hanna (Godyń) Porwit na motorze z córką na ul. Miłej,
w tle kamienice robotnicze i komórki należące do kopalni.
Lata 50 XX w. Archiwum Hanny Porwit.
71
Ogród z zabudowaniami przy ul. Miłej w Krzu, na tle płotu Józef Godyń
i Weronika (Pająk) Godyń. Archiwum Hanny Porwit.
Zdjęcie pamiątkowe z wycieczki do Kalwarii Zebrzydowskiej.
Pierwszy od prawej siedzi Stanisław Kawala, obok niego siedzi Ludwik,
w białej sukience stoi Janina Pająk. Archiwum Barbary Kowalskiej.
72
Dziewczynki idące do Pierwszej Komunii św.,
w środku Janina Pająk, córka Józefa. Archiwum Barbary Kowalskiej.
Na tle domu Kasprowiczów stoją od lewej Maria Prowalska Wrona,
Julia Kasprowicz Pabis. Lata 40. XX w. Archiwum Aleksandry Łabuzek.
73
Ulica Miła. W ogródku stoi Jan Białas, w tle widoczna ul. Grunwaldzka
z domem Łabuzków. Lata 40. XX w. Archiwum Aleksandry Łabuzek.
Pamiątka ukończenia kursu prowadzonego przez siostry Służebniczki w Trzebini.
W pierwszym rzędzie u dołu, druga od lewej (w bluzce w paseczki)
Janina (Pająk) Bednarska. Archiwum Barbary Kowalskiej.
74
POMEMASEKCZ SZ 5 2
SZZE 112
Żniwa. Od prawej stoją Herman Pająk, Janina Pająk, Henryk Bednarski.
Archiwum Barbary Kowalskiej.
Żniwa na polach zwanych przez mieszkańców „wspólnioki”.
W sukience w kratkę stoi Dziewońska, w tle widok na Ostrą Górę.
Archiwum Aleksandry Łabuzek.
75
Młodzież z Krza nad Kozim Brodem. W pierwszym rzędzie od góry, od lewej:
NN, Henryka Dąbek Idzik, Józef Purchałka, Zdzisława Jurek,
Janina Gromadzik, Julia Kasprowicz Pabis, Maria Prowalska Wrona, NN.
Drugi rząd od lewej: NN, Mieczysław Idzik, Kazimiera Molik Mosur.
W trzecim rzędzie od lewej: Genowefa Janosik, Mieczysława Hapczyk, NN.
1949 r. Archiwum Tadeusza Pabisa.
Jakub Pająk (syn Józefa) uczestnik walk pod Monte Cassino, żołnierz
gen. Andersa, po wojnie wyemigrował do Anglii. Archiwum Barbary Kowalskiej.
76
Henryk Uziembło, witraże, Willa NOT w Sierszy, 1909. Fot. Michał Mazurek.
77
Henryk Uziembło, olej, Willa NOT w Sierszy, 1909.
Henryk Uziembło, karta ze szkicownika, rysunek ołówkiem,
Krze 1895, własność prywatna. Na rysunku w tle zabudowy widoczna Ostra Góra.
raz
!
Henryk Uziembło, olej na płótnie, Krze 1895, własność prywatna.
=
78
N
=
©
N
1
N
=
co
=
1817-20, JUBILEUSZ 200-LECIA NADANIA
PRAW MIEJSKICH TRZEBINI
Trzebinia
WWW. trzebinia. pl
Publikacja wydana przy wsparciu finansowym Gminy Trzebinia
