DIETA PODSTAWOWA (OGÓLNA)
Dieta podstawowa stosowana jest u osób będących w szpitalu, ale nie wymagających żywienia dietetycznego. Powinna spełniać wymagania racjonalnego żywienia ludzi zdrowych, tzn. ma pokrywać zapotrzebowanie pacjenta na energię oraz wszystkie składniki odżywcze potrzebne do prawidłowego funkcjonowania organizmu i utrzymania prawidłowej masy ciała.
W żywieniu podstawowym dozwolone są wszystkie produkty i potrawy oraz wszystkie techniki sporządzania posiłków (np. smażenie, pieczenie, duszenie, gotowanie). Wskazane jest używanie do smażenia olejów zamiast tłuszczu zwierzęcego.
Różnorodność produktów w diecie daje możliwość zapewnienia organizmowi niezbędnych składników odżywczych.
Założenia diety podstawowej :
Energia 2300 – 2400 kcal
Białko ogółem 80g
Tłuszcze 80g
Węglowodany 325g
Planując żywienie podstawowe należy kierować się tzw. piramidą żywienia.
Ludzie nie potrzebujący specjalistycznego żywienia dietetycznego powinny się na niej opierać również po wyjściu ze szpitala.
I poziom – aktywność fizyczna.
Ruch jest bardzo ważnym elementem w utrzymaniu zdrowia i odpowiedniej wagi ciała. W szpitalu z uwagi na zmieniony tryb życia (leżenie w łóżku) pacjenci zmuszeni są do małej aktywności fizycznej. W życiu codziennym należy jednak mieć ją na uwadze, wystarczy nawet codzienny spacer.
II poziom – produkty węglowodanowe oraz tłuszcze roślinne.
W diecie w większości posiłków powinny się znaleźć produkty zbożowe z pełnego ziarna oraz tłuszcze roślinne np. oliwa, olej sojowy, słonecznikowy, rzepakowy itp.
III poziom – warzywa i owoce.
Można je spożywać na surowo, gotowane, w postaci surówek, soków, itp.
Warzywa i owoce są źródłem witamin, minerałów, błonnika.
IV poziom – rośliny strączkowe
Do tej grupy należy np. : fasola, groch, itp
V poziom - produkty mleczne oraz ryby i jaja
Do tej grupy należy : mleko, sery twarogowe, sery żółte, produkty mleczne fermentowane - maślanka, kefir, jogurty, mięso białe – drobiowe oraz jaja.
VI poziom – czerwone mięso, makarony, jasne pieczywo, słodycze
Produkty i potrawy dozwolone diecie podstawowej
Nazwa produktu
lub potrawy
Dozwolone
Produkty
zbożowe
Pieczywo razowe, żytnie, jasne, pieczywo typu Graham, kasze: gryczana, jęczmienna, manna, kukurydziana, ryż, makarony, płatki owsiane, jęczmienne
Mleko i produkty mleczne
Mleko słodkie, kefir, maślanka, jogurty, ser twarogowy, serek wiejski, serek homogenizowany, ser żółty, ser topiony
Jaja
Gotowane na twardo, smażone w formie kotletów jajecznych
Mięso, wędliny, ryby
Mięsa - wieprzowina, schab, drobiowe – kurczaki
Ryby – mintaj, miruna, panga, makrela, śledź, konserwy rybne, paprykarze rybne
Wędliny - szynka wieprzowa, szynka drobiowa, polędwica, kiełbasa szynkowa, pieczeń wp lub dr,
salceson, kabanos
Tłuszcze
Masło, śmietana, oleje roślinne, masło roślinne, margaryny.
Ziemniaki
Gotowane, gotowane tłuczone, w postaci puree, smażone, pieczone
Warzywa
Marchew, pietruszka, seler, kalafior, brokuł, buraki, szpinak, zielony groszek, fasolka szparagowa, cukinia, papryka, szczypiorek, rzodkiewka, ogórek, pomidor, cebula, kapusty: biała, czerwona, pekińska, kiszona, sałata zielona
Warzywa z wody, oprószone mąką, na surowo w postaci surówek
Owoce
Owoce dojrzałe, jabłko, gruszki, śliwki, czereśnie, truskawki, morele, brzoskwinia, nektarynka, pomarańcza, mandarynka, banan, arbuz, owoce suszone.
Owoce na surowo lub w postaci soków
Suche strączkowe
Groch, fasola, soczewica
Cukier i słodycze
Cukier, miód, dżem, marmolada, przetwory owocowe z dodatkiem cukru: kompoty, galaretki
Przyprawy
Sól, cukier, sok z cytryny, koper zielony, kminek, cynamon, pieprz, papryka, majeranek, musztarda, ketchup
Zupy
Zupy mleczne, zupy owocowe, zupy jarzynowe, zupa ziemniaczana, barszcz czerwony, pomidorowa, fasolowa, grochowa, ogórkowa, grysikowa, krupnik, kalafiorowa, brokułowa, szpinakowa, koperkowa, szczawiowa, rosół, kapuśniak, żurek
Zupy czyste lub zagęszczane.
Potrawy mięsne i rybne
Gotowane, duszone, smażone, pieczone.
Kotlety, gulasze, pulpety, klopsiki, zraziki, itp
Napoje
Herbata, kawa zbożowa biała, mleko, kefir, maślanka, soki owocowe i warzywne, napoje owocowe, herbatki owocowe
DIETA LEKKOSTRAWNA
Dieta lekkostrawna znajduje zastosowanie w leczeniu chorób np. układu trawiennego, jak również powinny z niej korzystać osoby w wieku starszym.
Dieta lekkostrawna jest modyfikacją żywienia podstawowego. Różnica między tymi dwiema dietami polega na doborze produktów łatwo strawnych oraz technik sporządzania potraw, które nie drażnią chorych narządów przewodu pokarmowego. Powinna być tak skomponowana, aby pokryć zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze. Główną zasadą tej diety jest wykluczenie produktów i potraw ciężko strawnych, tłustych, smażonych, długo zalegających w żołądku, wzdymających (np. kapusta, nasiona roślin strączkowych, pieczywo razowe) i ostro przyprawionych.
Dozwolone tłuszcze to: oleje, masło, masło roślinne. Zupy i sosy zagęszcza się zawiesiną z mąki i mleka lub mąki i śmietany, nie stosuje się zasmażek. Posiłki są przyprawiane łagodnymi przyprawami, dozwolonymi w tej diecie.
Bardzo ważny jet sposób sporządzania potraw, wykorzystuje się metodę gotowania, duszenia - bez wcześniejszego obsmażania. Smażenie i pieczenie na tłuszczu jest wykluczone i zabronione, ponieważ nasiąknięta tłuszczem potrawa jest ciężko strawna.
Założenia diety lekkostrawnej :
Energia 2300 – 2400 kcal
Białko ogółem 80g
Tłuszcze 75-80g
Węglowodany 330g
Produkty i potrawy dozwolone i przeciwwskazane w diecie lekkostrawnej
Nazwa produktu
lub potrawy
Dozwolone
Przeciwwskazane
Produkty
zbożowe
Pieczywo jasne, chleb pszenny, bułki, biszkopt, sucharki, drobne kasze: manna, jęczmienna, kukurydziana, ryż, makarony, płatki owsiane , jęczmienne
Pieczywo razowe, żytnie, grube kasze: pęczak, gryczana
Mleko i produkty mleczne
Mleko słodkie 2%, kefir, maślanka, jogurty, ser twarogowy, serek wiejski, serek homogenizowany
Przetwory mleczne przekwaszone, ser żółty, ser topiony
Jaja
Gotowane na twardo
Smażone w formie kotletów jajecznych
Mięso, wędliny, ryby
Mięsa chude, drobiowe - kurczaki, chuda wieprzowina, schab.
Ryby – mintaj, miruna, panga,
Wędliny - szynka wieprzowa, szynka drobiowa, polędwica, kiełbasa szynkowa
Mięsa tłuste: baranina, gęsi, kaczki.
Ryby tłuste: śledź, halibut, makrela Wędliny tłuste, produkty mięsne i rybne wędzone
Tłuszcze
Masło, słodka śmietana, oleje roślinne, masło roślinne, margaryny
Smalec, słonina, boczek
Ziemniaki
Gotowane, gotowane tłuczone, w postaci puree
Frytki, ziemniaki smażone, placki ziemniaczane
Warzywa
Marchew, pietruszka, seler, kalafior, brokuł, buraki, szpinak, cukinia, fasolka szparagowa
Warzywa gotowane z wody lub oprószone mąką, bez zasmażek.
Na surowo: sałata zielona, pomidor, utarta marchewka z jabłkiem
Wszystkie kapusty, papryka, szczypior, cebula, ogórek, rzodkiewka
Owoce
Owoce dojrzałe : jabłko, truskawki, morele, brzoskwinia, nektarynka, pomarańcza, mandarynka, banan, arbuz
Wszystkie owoce niedojrzałe, gruszki, śliwki, czereśnie, agrest, owoce suszone
Suche strączkowe
Wszystkie są zabronione: groch, fasola, soczewica
Cukier i słodycze
Cukier, miód, dżem, marmolada. Przetwory owocowe z dodatkiem cukru: kompoty, galaretki
Słodycze zawierające tłuszcz, orzechy
Przyprawy
Tylko łagodne: sól, cukier, sok z cytryny, koper zielony, kminek, majeranek, cynamon
Ostre przyprawy: ocet, pieprz, musztarda, papryka
Zupy
Zupy mleczne, zupy owocowe, zupy jarzynowe, zupa ziemniaczana, barszcz czerwony, pomidorowa, ryżanka, grysikowa, krupnik, kalafiorowa, brokułowa, szpinakowa, koperkowa, rosół
Zupy czyste lub zagęszczane.
Kapuśniak, zupa ogórkowa, fasolowa, grochowa, szczawiowa, zupy zaprawiane zasmażkami
Potrawy mięsne i rybne
Gotowane, duszone bez obsmażania, pieczone w folii lub pergaminie. Potrawki, gulasze, pulpety, klopsiki, zraziki
Smażone, duszone, pieczone z dodatkiem tłuszczu
Sosy
O smaku łagodnym zaprawiane słodką śmietanką, masłem, zagęszczone zawiesiną mąki w wodzie, mleku.
Sos: koperkowy, pietruszkowy, jarzynowy, pomidorowy, cytrynowy, potrawkowy, sosy owocowe
Ostre na zasmażkach, sosy na mocnych i tłustych wywarach mięsnych lub z kości
Napoje
Herbata, kawa zbożowa biała, mleko, kefir, maślanka, soki owocowe i warzywne, napoje owocowe, herbatki owocowe
Mocne kakao, płynna czekolada, napoje alkoholowe
DIETA WĄTROBOWA
Głównym wskazaniem do stosowania tej diety są przewlekłe choroby wątroby, jak również dróg żółciowych, np. przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego lub kamica pęcherzyka. Ogólnie są to choroby w których występuje upośledzenie trawienia i wchłaniania tłuszczu.
Jest to modyfikacja diety lekkostrawnej, która polega na zmniejszeniu tłuszczu, ograniczeniu produktów będących źródłem tłuszczu zwierzęcego i cholesterolu.
Produkty tłuszczowe które mają zastosowanie w tej diecie to głównie tłuszcze roślinne – oleje, masło roślinne oraz w ograniczonej ilości masło. Tłuszcz dostarczany jest również w produktach takich jak: mleko, wędliny, mięso. Wyklucza się : smalec, słoninę, boczek. Z tej diety wyklucza się produkty i potrawy ciężko strawne, smażone, długo zalegające w żołądku, wzdymające i ostro przyprawione. Poprzez zmniejszoną ilość tłuszczu w diecie występuje niedostateczne dostarczenie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach , dlatego też zwiększa się ilość warzyw bogatych w B-karoten, np.: marchew.
Ogranicza się również ilość błonnika pokarmowego – wyklucza się produkty zbożowe gruboziarniste, surówki z warzyw. Warzywa i owoce podawane są głównie w postaci gotowanej.
Technologia wykonywania potraw jest taka sama jak w diecie lekkostrawnej: gotowanie, duszenie-bez obsmażania. Zupy i sosy podprawia się zawiesiną z mąki i mleka, nie stosuje się zawiesin z mąki i śmietany, oraz zasmażek.
Założenia diety wątrobowej :
Energia 2200 kcal
Białko ogółem 80-85g
Tłuszcze 40-45g
Węglowodany 350-360g
Produkty i potrawy dozwolone i przeciwwskazane w diecie wątrobowej
Nazwa produktu
lub potrawy
Produkty zbożowe
Pieczywo pszenne, jasne, bułki, sucharki, drobne kasze: manna, jęczmienna, kukurydziana, ryż, makarony, płatki owsiane, jęczmienne
Pieczywo razowe, żytnie, grube kasze: pęczak, gryczana
Mleko i produkty mleczne
Mleko słodkie niskotłuszczowe, ser twarogowy chudy, serek homogenizowany, maślanka, kefir i jogurt - niskotłuszczowy
Mleko tłuste, przetwory mleczne przekwaszone, ser twarogowy i homogenizowany - pełnotłusty, ser żółty, ser topiony
Jaja
Białko jaja
Żółtko jaja
Mięso, wędliny, ryby
Mięsa chude : chudy schab, chuda wieprzowina, mięso drob - kurczak.
Ryby chude : mintaj, panga, miruna. Wędliny chude : chuda szynka drobiowa, chuda szynka wieprzowa, polędwica, chuda kiełbasa szynkowa
Mięsa tłuste: baranina, gęsi, kaczki, tłusta wieprzowina.
Ryby tłuste: śledź, halibut, makrela
Wędliny tłuste, produkty mięsne i rybne wędzone
Tłuszcze
Masło roślinne, w ograniczonej ilości masło, oleje roślinne
Śmietana, śmietanka, smalec, słonina, boczek, margaryny
Ziemniaki
Gotowane, gotowane tłuczone, w postaci puree
Frytki, ziemniaki smażone, placki ziemniaczane
Warzywa
Marchew, pietruszka, seler, buraki, szpinak, cukinia
Na surowo : zielona sałata, pomidory bez skórki
Warzywa gotowane z wody, oprószone mąką
Wszystkie kapusty, papryka, szczypior, cebula, ogórek, rzodkiewka
Owoce
Owoce dojrzałe : jabłko gotowane lub pieczone, banan, arbuz, morele gotowane.
Owoce w formie przecierów lub soków
Wszystkie owoce niedojrzałe, gruszki, śliwki, czereśnie, agrest, owoce suszone
Suche strączkowe
Wszystkie są zabronione: groch, fasola, soczewica
Cukier i słodycze
Cukier, miód, dżem bez pestek, marmolada. Przetwory owocowe z dodatkiem cukru: kompoty, galaretki
Czekolada, słodycze zawierające tłuszcz, orzechy
Przyprawy
Tylko łagodne: sól, cukier, sok z cytryny, koper zielony, kminek, majeranek, cynamon
Ostre przyprawy: ocet, pieprz, musztarda, papryka, chrzan
Zupy
Zupy mleczne, przetarte zupy owocowe z dozwolonych owoców, zupy warzywne czyste (barszcz, pomidorowa), zupy jarzynowe z dozwolonych warzyw, zupa ziemniaczana, koperkowa, chudy rosół.
Zupy zagęszczone zawiesiną mąki w wodzie lub mleku - bez zasmażek
Kapuśniak, zupa ogórkowa, fasolowa, grochowa, szczawiowa, zupy zaprawiane zasmażkami
Potrawy mięsne i rybne
Gotowane, duszone bez obsmażania, pieczone w folii lub pergaminie. Potrawki, gulasze (bez śmietany), pulpety, klopsiki, zraziki
Smażone, duszone, pieczone z dodatkiem tłuszczu
Sosy
O smaku łagodnym zaprawiane słodką śmietanką, masłem, zagęszczone zawiesiną mąki w wodzie, mleku.
Sos: koperkowy, pietruszkowy, jarzynowy, pomidorowy, cytrynowy, potrawkowy, sosy owocowe
Ostre na zasmażkach, sosy na mocnych i tłustych wywarach mięsnych lub z kości
Napoje
Herbata, kawa zbożowa biała, mleko, kefir, maślanka - niskotłuszczowe, soki owocowe i warzywne, napoje owocowe, herbatki owocowe
Mocne kakao, płynna czekolada, napoje alkoholowe
DIETA WRZODOWA
Dieta wrzodowa ma głównie zastosowanie w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Dieta wrzodowa jest dietą lekkostrawną z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego. Ogranicza lub wyklucza się produkty i potrawy, które mają działanie pobudzające na czynność wydzielniczą żołądka, zalicza się do nich: mocne rosoły, esencjonalne wywary, mocną herbatę, produkty wędzone i marynowane, potrawy smażone, pikantne, słone oraz ostre przyprawy. Białko pełnowartościowe z mleka, twarogu, jaj, drobiu, ryb i mięsa wiąże nadmiar kwasu solnego. Należy jednak uważać na ilość mleka w diecie, stosować go ostrożnie, ponieważ mleko osłania błonę śluzową żołądka, łagodzi ból, natomiast zbyt duże jego ilości powodują zwiększoną produkcję gastryny, która działa pobudzająco na wydzielanie soku żołądkowego.
Tłuszcze mają zdolność hamowania wydzielania kwasu solnego oraz zmniejszają motorykę żołądka. Wykorzystuje się tłuszcze łatwo strawne : masło roślinne, masło, słodką śmietankę i oleje roślinne. Ogranicza się błonnik pokarmowy, z diety wyklucza się produkty pełnoziarniste, pieczywo razowe, surowe warzywa i owoce, które głównie podawane są w postaci gotowanej z wody lub oprószane mąką.
Z tej diety wyklucza się produkty i potrawy ciężko strawne, smażone, długo zalegające w żołądku, wzdymające i ostro przyprawione.
Ważna jest temperatura potraw, nie powinny być one ani zbyt gorące ani zbyt zimne. Temperatura umiarkowana chroni przed przekrwieniem błony śluzowej żołądka.
Technologia wykonywania potraw jest taka sama jak w diecie wątrobowej: gotowanie, duszenie-bez obsmażania. Zabronione jest smażenie i pieczenie w sposób tradycyjny. Zupy i sosy podprawia się zawiesiną z mąki wody lub mąki i mleka, nie stosuje się zasmażek.
Założenia diety wrzodowej :
Energia 2300 - 2400kcal
Białko ogółem 80-85g
Tłuszcze 80g
Węglowodany 320g
Produkty i potrawy dozwolone i przeciwwskazane w diecie wrzodowej
Nazwa produktu, potrawy
Produkty zbożowe
Pieczywo pszenne, jasne, bułki, sucharki, drobne kasze: manna, jęczmienna, kukurydziana, ryż, makarony, płatki owsiane, jęczmienne
Pieczywo razowe, żytnie, grube kasze: pęczak, gryczana
Mleko i produkty mleczne
Mleko słodkie, ser twarogowy chudy, serek homogenizowany, serek wiejski
Mleko tłuste, przetwory mleczne przekwaszone, ser żółty, ser topiony
Jaja
Gotowane na miękko, białko jaja
Jaja gotowane na twardo, jajecznica
Mięso, wędliny, ryby
Mięsa chude : chudy schab, chuda wieprzowina, mięso drob - kurczak.
Ryby chude : mintaj, panga, miruna. Wędliny chude : chuda szynka drobiowa, chuda szynka wieprzowa, polędwica, chuda kiełbasa szynkowa
Mięsa tłuste: baranina, gęsi, kaczki, tłusta wieprzowina.
Ryby tłuste: śledź, halibut, makrela
Wędliny tłuste, produkty mięsne i rybne wędzone
Tłuszcze
Masło roślinne, masło, oleje roślinne
Kwaśna śmietana, smalec, słonina, boczek, margaryny
Ziemniaki
Gotowane, gotowane tłuczone, w postaci puree
Frytki, ziemniaki smażone, placki ziemniaczane
Warzywa
Marchew, pietruszka, seler, buraki, szpinak, cukinia
Na surowo : zielona sałata, pomidory bez skórki
Warzywa gotowane z wody, oprószone mąką
Wszystkie kapusty, papryka, szczypior, cebula, ogórek, rzodkiewka
Owoce
Owoce dojrzałe : jabłko gotowane lub pieczone, banan, arbuz
Owoce w formie przecierów lub rozcieńczonych soków
Wszystkie owoce niedojrzałe, gruszki, śliwki, czereśnie, agrest, owoce suszone
Suche strączkowe
Wszystkie są zabronione: groch, fasola, soczewica
Cukier i słodycze
Cukier, miód, dżem bez pestek, marmolada.
Przetwory owocowe z dodatkiem cukru: kompoty, galaretki
Czekolada, słodycze zawierające tłuszcz, orzechy
Przyprawy
Tylko łagodne: sól, cukier, sok z cytryny, koper zielony, kminek, majeranek, cynamon
Ostre przyprawy: ocet, pieprz, musztarda, papryka, chrzan, kostki bulionowe
Zupy
Zupy mleczne, przetarte zupy owocowe z dozwolonych owoców, zupy warzywne czyste (barszcz, pomidorowa), zupy jarzynowe z dozwolonych warzyw, zupa ziemniaczana, koperkowa, chudy rosół.
Zupy zagęszczone zawiesiną mąki w wodzie lub mleku - bez zasmażek
Kapuśniak, zupa ogórkowa, fasolowa, grochowa, szczawiowa, zupy zaprawiane zasmażkami lub śmietaną, zupy na mocnych wywarach z mięsa lub grzybowych.
Potrawy mięsne i rybne
Gotowane, duszone bez obsmażania, pieczone w folii lub pergaminie. Potrawki, gulasze (bez śmietany), pulpety, klopsiki, zraziki
Smażone, duszone, pieczone z dodatkiem tłuszczu
Sosy
O smaku łagodnym zaprawiane słodką śmietanką, masłem, zagęszczone zawiesiną mąki w wodzie lub mleku.
Sos: koperkowy, pietruszkowy, jarzynowy, pomidorowy, cytrynowy, potrawkowy
Ostre na zasmażkach, sosy na mocnych i tłustych wywarach mięsnych lub z kości
Napoje
Słaba herbata, słaba kawa zbożowa biała, mleko, kefir, maślanka, rozcieńczone soki owocowe i warzywne, słabe napoje owocowe, słabe herbatki owocowe
Mocne kakao, mocna herbata, płynna czekolada, napoje alkoholowe, napoje gazowane
DIETA CUKRZYCOWA
Dieta stosowana w cukrzycy jest dietą indywidualną z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów. Celem diety jest obniżenie stężenia glukozy we krwi.
Dieta niskowęglowodanowa powinna dostarczyć niezbędne składniki odżywcze oraz zapewnić utrzymanie prawidłowej wagi ciała, a w sytuacji nadwagi pomóc ją ustabilizować.
Dieta polega na ograniczeniu lub wykluczeniu z żywienia glukozy, fruktozy i sacharozy ( czyli słodyczy) , a zwiększeniu podawania węglowodanów złożonych ( np. błonnika). Stosuje się produkty pełnoziarniste , np. pieczywo razowe, kasze, warzywa należy podawać głównie w postaci surowej, np. surówek.
Technologia wykonywania potraw jest podobna jak w diecie lekkostrawnej: gotowanie, duszenie-bez obsmażania, pieczenie w folii lub pergaminie. Zupy i sosy podprawia się zawiesiną z mąki i mleka lub mąki i śmietany, nie stosuje zasmażek.
Założenia diety cukrzycowej są niejednoznaczne, gdyż jest to dieta indywidualna. Planując ją należy wziąć pod uwagę : wiek, wzrost, masę ciała, aktywność fizyczną oraz choroby współistniejące. W leczeniu szpitalnym kierujemy się ogólnymi założeniami ustalonymi dla osób z prawidłową masa ciała.
Założenia diety cukrzycowej :
Energia 2000 – 2200 kcal
Białko ogółem 75 - 83g
Tłuszcze 77 - 85g
Węglowodany 250 - 280g
Produkty i potrawy dozwolone i przeciwwskazane w diecie cukrzycowej
Nazwa produktu
lub potrawy
Dozwolone
Przeciwwskazane
Produkty
zbożowe
Pieczywo pełnoziarniste, razowe, chleb mieszany, Graham, w ograniczonych ilościach pieczywo białe, kasze: manna, jęczmienna, kukurydziana, ryż, makarony, płatki owsiane, jęczmienne
Pieczywo na miodzie, bułki maślane, biszkopt z cukrem, babki drożdżowe, ciasta kruche, słodkie ciasta.
Mleko i produkty mleczne
Mleko 2%, kefir, maślanka, jogurty naturalne, ser twarogowy chudy, serek wiejski, serek homogenizowany naturalny, w ograniczonych ilościach ser żółty, ser topiony
Mleko kondensowane słodzone, tłuste mleko, kakao, jogurty owocowe, maślanki owocowe
Jaja
Gotowane na twardo
Smażone w formie kotletów jajecznych
Mięso, wędliny, ryby
Mięsa chude, drobiowe - kurczaki, chuda wieprzowina, schab.
Ryby – mintaj, miruna, panga
Wędliny - chuda szynka wieprzowa, chuda szynka drobiowa, polędwica, kiełbasa szynkowa
Mięsa tłuste: baranina, gęsi, kaczki.
Ryby tłuste: śledź, halibut, makrela Wędliny tłuste, produkty mięsne i rybne wędzone
Tłuszcze
Masło, śmietanka, oleje roślinne, masło roślinne
Smalec, słonina, boczek, margaryny
Ziemniaki
Gotowane, gotowane tłuczone, w postaci puree
Frytki, ziemniaki smażone, placki ziemniaczane
Warzywa
Marchew, pietruszka, seler, kalafior, brokuł, buraki, szpinak, fasolka szparagowa, cukinia, papryka, szczypiorek, rzodkiewka, ogórek, pomidor, cebula, kapusty: biała, czerwona, pekińska, sałata zielona
Warzywa z wody, oprószone mąką, na surowo w postaci surówek
Warzywa gotowane z dużą ilością śmietany
Owoce
Jabłko, grejpfut
Poza tym pozostałe zgodnie z indywidualnymi zaleceniami
Owoce kandyzowane, w syropie, owoce suszone, orzechy, rodzynki
Cukier i słodycze
Cukier, miód, dżem, marmolada. Przetwory owocowe z dodatkiem cukru: kompoty, galaretki
Przyprawy
Łagodne: sól, sok z cytryny, koper zielony, kminek, majeranek, jarzynka, vegeta
Ostre przyprawy: ocet, pieprz, musztarda, papryka
Zupy
Zupy jarzynowe z warzyw ubogowęglowodanowych, zupa ziemniaczana, barszcz czerwony, pomidorowa, ryżanka, grysikowa, koperkowa, krupnik, kalafiorowa, brokułowa, szpinakowa, rosół
Zupy czyste lub zagęszczane.
Zupy esencjonalne, na tłustych wywarach, zupa fasolowa, grochowa, szczawiowa, zupy zaprawiane zasmażkami
Potrawy mięsne i rybne
Gotowane, duszone bez obsmażania, pieczone w folii lub pergaminie. Potrawki, gulasze, pulpety, klopsiki, zraziki
Smażone, duszone, pieczone z dodatkiem tłuszczu
Sosy
Sos: koperkowy, pietruszkowy, jarzynowy, pomidorowy, cytrynowy, potrawkowy
Ostre na zasmażkach, sosy na mocnych i tłustych wywarach mięsnych lub z kości
Napoje
Herbata b/c, kawa zbożowa biała b/c, kefir, maślanka, soki warzywne, napoje owocowe b/c
Mocne kakao, herbata słodzona, płynna czekolada, soki owocowe z cukrem
DIETA MOCZNICOWA (UBOGOPURYNOWA)
Dieta mocznicowa stosowana jest głównie w dnie moczanowej, zwanej tez podagrą.
Celem tej diety jest zmniejszenie stężenia kwasu moczowego we krwi. Bardzo ważny jest dobór produktów oraz sposób sporządzania potraw.
Z diety należy wykluczyć produkty zawierające duże ilości związków purynowych, takie jak: wyciągi z kości i mięsa, podroby, śledzie, galarety mięsne, pasty mięsne, czekoladę, kakao, kawę naturalną, mocną herbatę, groch, fasolę, szpinak, konserwy, rabarbar. Ograniczyć natomiast trzeba: wędliny, ostre przyprawy, tłuszcze zwierzęce (poza masłem i śmietaną). Chorzy powinni pić dziennie dużo płynów, co zapobiega odwodnieniu i sprzyja obniżaniu stężenia kwasu moczowego we krwi.
Przy planowaniu diety powinno się wykorzystywać produkty z małą ilością puryn: mleko; sery; jaja; z tłuszczów - głównie masło i śmietanę; owoce i warzywa (oprócz suchych nasion roślin strączkowych – groch, fasola, szpinaku i rabarbaru); ryż; miód; dżem; marmolady, produkty zbożowe.
W ograniczonej ilości dozwolone są również mięsa, ale gotowane w dużej ilości wody, aby wypłukać puryny.
Białko podaje się w normie fizjologiczne, tłuszcze ogranicza się do połowy normy, a węglowodany należałoby zwiększyć , ponieważ wzmagają one wydalanie moczanów.
Z diety należy wykluczyć zupy i sosy na wywarach kostnych i mięsnych, potrawy smażone, pieczone i duszone w sosach. Warzywa można podawać w postaci gotowanej jak i surowej.
Założenia diety mocznicowej (ubogopurynowej) :
Energia 2300 – 2400 kcal
Białko ogółem 80g
Tłuszcze 40-45g
Węglowodany 340g
Produkty i potrawy dozwolone i przeciwwskazane w diecie mocznicowej
Nazwa produktu
lub potrawy
Dozwolone
Przeciwwskazane
Produkty
zbożowe
Pieczywo razowe, chleb mieszany, w ograniczonych ilościach pieczywo jasne; kasze: manna, jęczmienna, kukurydziana, ryż, płatki owsiane , jęczmienne, makarony
Mleko i produkty mleczne
Mleko słodkie 2%, kefir, maślanka, jogurty, ser twarogowy chudy, serek wiejski, serek homogenizowany
Mleko pełnotłuste, ser pleśniowy, ser żółty, ser topiony, ser twarogowy tłusty
Jaja
Gotowane na twardo
Smażone w formie kotletów jajecznych
Mięso, wędliny, ryby
Mięsa chude, drobiowe, chuda wieprzowina, mięso wp od szynki, chudy schab.
Ryby – mintaj, miruna, panga
Wędliny chude - szynka drobiowa, polędwica
Mięsa tłuste: baranina, gęsi, kaczki, wołowina, podroby
Ryby tłuste: śledź, halibut, makrela Wędliny tłuste, produkty mięsne i rybne wędzone, galarety mięsne, parówki, konserwy mięsne
Tłuszcze
Masło, śmietana, oleje roślinne, masło roślinne
Smalec, słonina, boczek
Ziemniaki
Gotowane, gotowane tłuczone, w postaci puree
Frytki, ziemniaki smażone, placki ziemniaczane
Warzywa
Marchew, pietruszka, seler, kalafior, brokuł, buraki, szpinak, cukinia, fasolka szparagowa, pomidor, sałata zielona Warzywa gotowane z wody lub oprószone mąką, bez zasmażek.
Na surowo: sałata zielona, pomidor, utarta marchewka z jabłkiem
Brokuły, brukselka, groszek zielony, kalafior, kukurydza, papryka, por, szpinak, szczaw, fasolka szparagowa
Owoce
Owoce dojrzałe : jabłko, truskawki, morele, brzoskwinia, nektarynka, pomarańcza, mandarynka, arbuz, śliwki, gruszka, czereśnie, w ograniczonych ilościach – banany
Rabarbar
Suche strączkowe
Wszystkie są zabronione: groch, fasola, soczewica
Cukier i słodycze
Cukier, miód, dżem, marmolada. Przetwory owocowe z dodatkiem cukru: kompoty, galaretki
Słodycze zawierające tłuszcz, czekolada, ciasta z kremami
Przyprawy
Łagodne: sól, cukier, sok z cytryny, koper zielony, kminek, majeranek, cynamon
Ostre przyprawy: ocet, pieprz, musztarda, papryka
Zupy
Zupy mleczne, zupy owocowe, zupy na wywarach warzywnych, zupy jarzynowe, zupa ziemniaczana, barszcz czerwony, pomidorowa, ryżanka, grysikowa, krupnik, koperkowa
Zupy czyste lub zagęszczane zawiesiną mąki i mleka, mąki i śmietany
Zupy esencjonalne , na wywarach mięsnych lub kostnych, zupa fasolowa, grochowa, szczawiowa, szpinakowa, zupy zaprawiane zasmażkami
Potrawy mięsne i rybne
Gotowane.
Smażone, duszone, pieczone
Sosy
O smaku łagodnym zaprawiane śmietaną, masłem, zagęszczone zawiesiną mąki w wodzie lub mleku., na wywarach warzywnych.
Sos: koperkowy, pietruszkowy, jarzynowy, pomidorowy, cytrynowy, potrawkowy, sosy owocowe
Ostre na zasmażkach, sosy na mocnych i tłustych wywarach mięsnych lub z kości
Napoje
Słaba herbata, słaba kawa zbożowa biała, mleko 2%, kefir, maślanka, soki owocowe i warzywne, napoje owocowe, herbatki owocowe
Mocne kakao, kawa naturalna, płynna czekolada, napoje alkoholowe
DIETA DIALIZOWANA
Dieta ta ma zastosowanie u chorych z niewydolnością nerek w okresie dializoterapii.
Większość osób dializowanych jest niedożywiona, dlatego dieta powinna dostarczyć
ok. 2000 – 2500 kcal/dobę. Głównym źródłem energii są węglowodany pochodzące z produktów zbożowych, kasz, makaronów. Białko pełnowartościowe, powinno pochodzić z : mleka, twarogu, mięsa, drobiu, ryb i jaj.
Zalecane tłuszcze to : oleje roślinne oraz w ograniczonej ilości masło.
Ważną zasadą tej diety jest zwrócenie uwagi na ilość pewnych składników mineralnych i ich kontrolowanie:
POTAS - należy go ograniczyć. Potas zawarty w produktach spożywczych można ograniczyć stosując tzw. „podwójne gotowanie” bez dodatku soli. Nie stosuje się wywarów mięsnych i warzywnych.
Należy ograniczyć produkty bogate w potas : suche nasiona roślin strączkowych, ziemniaki gotowane i pieczone w łupinach, seler, natka pietruszki, pomidory, banany, porzeczki, owoce suszone, kakao, czekolada, produkty zbożowe z pełnego przemiału-pieczywo razowe, kasza gryczana.
FOSFOR – należy go ograniczyć. Ciężko jest usunąć nadmiar fosforu za pomocą dializy, dlatego z diety wyklucza się sery żółte, podroby, śledzie, groch, orzechy.
SÓD – należy go ograniczyć. Z diety wyklucza się: marynaty, konserwy, wędzonki, vegetę, jarzynkę. Potrawy powinny być sporządzane bez dodatku soli.
Należy kontrolować ilość wypijanych i wydalanych płynów, aby nie doprowadzić do obrzęków. Obliczając płyny należy uwzględnić również napoje, zupy i sosy.
Założenia diety dializowanej :
Energia 2000 – 2500 kcal
Białko ogółem 75 - 110g
Tłuszcze 75-80g
Węglowodany 260 - 320g
Produkty i potrawy dozwolone i przeciwwskazane w diecie dializowanej
Nazwa produktu
lub potrawy
Dozwolone
Przeciwwskazane
Produkty
zbożowe
Pieczywo jasne, chleb pszenny, bułki, biszkopt, sucharki, drobne kasze: manna, jęczmienna, kukurydziana, ryż, makarony, płatki owsiane , jęczmienne
Pieczywo razowe, żytnie, grube kasze: pęczak, gryczana
Mleko i produkty mleczne
Mleko słodkie 2%, kefir, maślanka, jogurty, ser twarogowy, serek wiejski, serek homogenizowany
Przetwory mleczne przekwaszone, słone, ser żółty, ser topiony
Jaja
Gotowane na twardo
Smażone w formie kotletów jajecznych
Mięso, wędliny, ryby
Mięsa chude, drobiowe - kurczaki, chuda wieprzowina, schab.
Ryby – mintaj, miruna, panga,
Wędliny - szynka drobiowa, polędwica, kiełbasa szynkowa
Mięsa tłuste: baranina, gęsi, kaczki.
Ryby tłuste: śledź, halibut, makrela Wędliny tłuste, produkty mięsne i rybne wędzone
Tłuszcze
Masło, słodka śmietana, oleje roślinne, masło roślinne, margaryny
Smalec, słonina, boczek
Ziemniaki
Gotowane, gotowane tłuczone, w postaci puree
Frytki, ziemniaki smażone, placki ziemniaczane
Warzywa
Marchew, pietruszka, seler, kalafior, brokuł, buraki, cukinia, fasolka szparagowa, sałata zielona
Warzywa gotowane z wody lub oprószone mąką, bez zasmażek., w postaci surówek
Wszystkie kapusty, szpinak, szczypior, cebula, rzodkiewka, pomidor
Owoce
Owoce dojrzałe : jabłko, truskawki, morele, brzoskwinia, nektarynka, pomarańcza, mandarynka, arbuz
Wszystkie owoce niedojrzałe, gruszki, śliwki, czereśnie, agrest, banan, owoce suszone
Suche strączkowe
Wszystkie są zabronione: groch, fasola, soczewica
Cukier i słodycze
Cukier, miód, dżem, marmolada. Przetwory owocowe z dodatkiem cukru: kompoty, galaretki
Słodycze zawierające tłuszcz, orzechy
Przyprawy
Tylko łagodne: cukier, sok z cytryny, koper zielony, kminek, majeranek, cynamon
Ostre przyprawy: ocet, pieprz, musztarda, papryka, Vegeta, sól, przyprawa jarzynka
Zupy
Zupy owocowe, zupy jarzynowe, zupa ziemniaczana, barszcz czerwony, ryżanka, grysikowa, krupnik, kalafiorowa, brokułowa, koperkowa, rosół
Zupy czyste lub zagęszczane.
Kapuśniak, zupa pomidorowa, szpinakowa, fasolowa, grochowa, szczawiowa, zupy zaprawiane zasmażkami
Potrawy mięsne i rybne
Gotowane, duszone bez obsmażania, b/przypraw słonych, pieczone w folii lub pergaminie.
Potrawki, gulasze, pulpety, klopsiki, zraziki
Smażone, duszone, pieczone z dodatkiem tłuszczu, z dodatkiem przypraw słonych
Sosy
O smaku łagodnym zaprawiane słodką śmietanką, masłem, zagęszczone zawiesiną mąki w wodzie, mleku.
Sos: koperkowy, pietruszkowy, jarzynowy, cytrynowy, potrawkowy, sosy owocowe
Ostre na zasmażkach, sosy na mocnych i tłustych wywarach mięsnych lub z kości, z dodatkiem soli, vegety lub magii
Sos pomidorowy
Napoje
Herbata, kawa zbożowa biała, mleko, kefir, maślanka, soki owocowe i warzywne, napoje owocowe, herbatki owocowe
Mocne kakao, płynna czekolada, napoje alkoholowe
DIETA PAPKOWATA
Dieta papkowata ma zastosowanie w schorzeniach jamy ustnej lub przełyku oraz w okresie rekonwalescencji po niektórych zabiegach operacyjnych.
Jest modyfikacją diety lekkostrawnej, różnica polega na zmianie konsystencji potraw na papkowatą. Produkty i potrawy podawane są w formie zmielonej lub przetartej (nie wymagają gryzienia) Główną stosowaną techniką sporządzania potraw jest - gotowanie.
Wartość energetyczna i odżywcza jest podobna jak w diecie lekkostrawnej.
Założenia diety papkowatej :
Energia 2300 – 2400 kcal
Białko ogółem 85g
Tłuszcze 75-80g
Węglowodany 320 - 340g
Nazwa produktu
lub potrawy
Dozwolone
Przeciwwskazane
Produkty
zbożowe
Pieczywo jasne, chleb pszenny, biszkopt, sucharki, drobne kasze: manna, kukurydziana, ryż, makarony
Pieczywo razowe, żytnie, grube kasze: pęczak, gryczana, jęczmienna; płatki owsiane , jęczmienne
Mleko i produkty mleczne
Mleko słodkie 2%, kefir, maślanka, jogurty, ser twarogowy, serek wiejski, serek homogenizowany
Przetwory mleczne przekwaszone, ser żółty, ser topiony
Jaja
Gotowane, pasty z jaj
Smażone w formie kotletów jajecznych
Mięso, wędliny
Mięsa chude, drobiowe - kurczaki, chuda wieprzowina, schab.
Wędliny - szynka wieprzowa, szynka drobiowa, polędwica, kiełbasa szynkowa
Mięsa tłuste: baranina, gęsi, kaczki. Wędliny tłuste, produkty mięsne i rybne wędzone
Tłuszcze
Masło, słodka śmietana, oleje roślinne, masło roślinne, margaryny
Smalec, słonina, boczek, śmietana, margaryna
Ziemniaki
Gotowane w postaci puree
Gotowane w całości, frytki, ziemniaki smażone, placki ziemniaczane
Warzywa
Marchew, pietruszka, seler, kalafior, brokuł, buraki, szpinak, cukinia, Warzywa gotowane z wody lub oprószone mąką, w postaci puree, bez zasmażek.
Wszystkie kapusty, papryka, szczypior, cebula, ogórek, rzodkiewka, warzywa w postaci surówek
Owoce
Owoce dojrzałe, gotowane, przetarte, w postaci soków lub musów; jabłko, truskawki, morele, brzoskwinia, banan, cytrusowe
Wszystkie owoce niedojrzałe, gruszki, śliwki, czereśnie, agrest, owoce suszone
Suche strączkowe
Wszystkie są zabronione: groch, fasola, soczewica
Cukier i słodycze
Cukier, miód, dżem, marmolada. Przetwory owocowe z dodatkiem cukru: kompoty przetarte, galaretki, kisiele
Kompoty nie przetarte, ciastka, orzechy, czekolada
Przyprawy
Tylko łagodne: sól, cukier, sok z cytryny, koper zielony, kminek, majeranek, cynamon, jarzynka
Ostre przyprawy: ocet, pieprz, musztarda, papryka
Zupy
Zupy mleczne, przetarte zupy owocowe, zupy jarzynowe, zupa ziemniaczana, barszcz czerwony, pomidorowa, ryżanka, grysikowa, krupnik, kalafiorowa, brokułowa, szpinakowa, koperkowa, rosół
Zupy czyste lub zagęszczane zawiesiną z mąki i wody lub mąki i mleka.
Kapuśniak, zupa ogórkowa, fasolowa, grochowa, szczawiowa, zupy zaprawiane zasmażkami
Potrawy mięsne i rybne
Gotowane, duszone bez obsmażania, pieczone w folii lub pergaminie. Potrawki, gulasze, pulpety, klopsiki, zraziki
Smażone, duszone, pieczone z dodatkiem tłuszczu
Sosy
O smaku łagodnym zaprawiane słodką śmietanką, masłem, zagęszczone zawiesiną mąki w wodzie, mleku.
Sos: koperkowy, pietruszkowy, jarzynowy, pomidorowy, cytrynowy, potrawkowy, sosy owocowe
Ostre na zasmażkach, sosy na mocnych i tłustych wywarach mięsnych lub z kości
Napoje
Herbata, kawa zbożowa biała, mleko, kefir, maślanka, soki owocowe i warzywne, napoje owocowe, herbatki owocowe
Mocne kakao, płynna czekolada, napoje alkoholowe
DIETA PŁYNNA
Dieta płynna ma zastosowanie w schorzeniach jamy ustnej lub przełyku lub u osób nieprzytomnych. Celem diety jest dostarczenie choremu odpowiedniej ilości energii i składników odżywczych.
Dieta płynna jest modyfikacją diety lekkostrawnej, a charakterystyczną jej cechą jest konsystencja.
Wszystkie posiłki mają konsystencję płynną, dlatego produkty po ugotowaniu są przecierane lub miksowane i odpowiednio rozcieńczone. Z diety wyklucza się ostre przyprawy, produkty trudno strawne i wzdymające.
Dieta płynna często jest podawana w postaci zmiksowanej i rozcieńczonej - zupy jarzynowej z mięsem lub jajkiem, z dodatkiem skrobiowym.
Warzywa gotowane i przetarte podawane są w formie zup z dodatkiem bulionu i mięsa gotowanego zmielonego.
Ziemniaki gotowane i przetarte podawane są w formie zupy ziemniaczanej z dodatkiem bulionu lub przecieru warzywnego.
Warzywa i owoce surowe są dozwolone jedynie w formie soków.
Założenia diety płynnej:
Energia 2100 – 2200 kcal
Białko ogółem 85 - 90g
Tłuszcze 75-80g
Węglowodany 270g
Nazwa produktu
lub potrawy
Dozwolone
Przeciwwskazane
Produkty
zbożowe
Pieczywo jasne, chleb pszenny, biszkopt, sucharki, drobne kasze: manna, kukurydziana, ryż, makarony
Pieczywo razowe, żytnie, grube kasze: pęczak, gryczana, jęczmienna; płatki owsiane , jęczmienne
Mleko i produkty mleczne
Mleko słodkie 2%, kefir, maślanka, jogurty, ser twarogowy, serek wiejski, serek homogenizowany
Przetwory mleczne przekwaszone, ser żółty, ser topiony
Jaja
Gotowane
Smażone w formie kotletów jajecznych
Mięso, wędliny
Mięsa chude, drobiowe - kurczaki, chuda wieprzowina, schab - gotowane
Wędliny - szynka wieprzowa, szynka drobiowa, polędwica, kiełbasa szynkowa – zmiksowane
Mięsa tłuste: baranina, gęsi, kaczki. Wędliny tłuste, produkty mięsne i rybne wędzone
Tłuszcze
Masło, słodka śmietana, oleje roślinne, masło roślinne, margaryny
Smalec, słonina, boczek, śmietana, margaryna
Ziemniaki
Gotowane w postaci puree lub przetarte
Gotowane w całości, frytki, ziemniaki smażone, placki ziemniaczane
Warzywa
Marchew, pietruszka, seler, kalafior, brokuł, buraki, szpinak, cukinia, Warzywa gotowane i przetarte, w postaci puree, soki z warzyw surowych
Wszystkie kapusty, papryka, szczypior, cebula, ogórek, rzodkiewka, warzywa w postaci surówek, gotowane nie przetarte
Owoce
Owoce dojrzałe, gotowane, przetarte, w postaci soków lub musów o konsystencji płynnej; jabłko, truskawki, morele, brzoskwinia, banan
Wszystkie owoce niedojrzałe, gruszki, śliwki, czereśnie, agrest, owoce suszone
Suche strączkowe
Wszystkie są zabronione: groch, fasola, soczewica
Cukier i słodycze
Cukier, miód, dżem, marmolada. Przetwory owocowe z dodatkiem cukru: kompoty przetarte, kisiele płynne
Kompoty nie przetarte, ciastka, orzechy, czekolada
Przyprawy
Tylko łagodne: sól, cukier, sok z cytryny, koper zielony, kminek, majeranek, cynamon, jarzynka
Ostre przyprawy: ocet, pieprz, musztarda, papryka
Zupy
Zupy dokładnie przetarte lub zmiksowane i rozcieńczone wzbogacone w białko zwierzęce; barszcz czerwony, pomidorowa, ryżanka, grysikowa, krupnik, kalafiorowa, brokułowa, szpinakowa, koperkowa, rosół
Zupy zagęszczane zawiesiną z mąki i wody lub mąki i mleka.
Kapuśniak, zupa ogórkowa, fasolowa, grochowa, szczawiowa, zupy zaprawiane zasmażkami; zupy nie przetarte
Napoje
Herbata, kawa zbożowa biała, mleko, kefir, maślanka, soki owocowe i warzywne, napoje owocowe, herbatki owocowe
Mocne kakao, płynna czekolada, napoje alkoholowe